تفسیر آیات قرآن کریم – سوره رعد – آیه ۱۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لِلَّذینَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمُ الْحُسْنَی وَالَّذینَ لَمْ یَسْتَجِیبُواْ لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْاْ بهِ أُوْلَـئِکَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسَاب وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبئْسَ الْمِهَادُ
پاداش نیکو از آنِ کسانی است که پروردگارشان را اجابت کردند و کسانی که او را اجابت نکردند اگر از آنِ ایشان باشد همه آنچه در زمین است و مانندش که به آن ضمیمه شود ; آن را قطعاً برای رهایی خویش می پردازند. اینان برایشان حسابرسی ناگواری است و جایگاهشان جهنم است و بد بستر مهیایی است.
1ـ نیک بختی و سعادت تنها از آنِ اجابت کنندگان دعوت خداوند است.
للذین استجابوا لربهم الحسنی
2ـ موحّدان و مؤمنان به پیامبر(ص) و باورداران به قیامت ، اجابت کنندگان دعوت الهی اند.
للذین استجابوا لربهم الحسنی
آیات گذشته بیانگر این است که مراد از «الذین استجابوا» موحدان و مؤمنان به پیامبر(ص) و باورداران به قیامت می باشد.
3ـ باور به ربوبیت خدا و توجه به آن ، زمینه ساز پذیرش دعوت اوست.
للذین استجابوا لربهم
4ـ اجابت کنندگان دعوت خدا ، از حسابرسی روز قیامت رنجی نمی برند و بر آنان سخت گرفته نمی شود.
للذین استجابوا لربهم الحسنی
مقصود از«الحسنی» به قرینه مقابله آن - در ذیل آیه ـ با فرجام روی گردانان از دعوت خدا ، معنایی مقابل «سوء الحساب» و نیز مقابل «جهنم» است. بنابراین مراد از «الحسنی» حساب آسان و نیز بهشت می باشد.
5ـ بهشت ، جایگاه اجابت کنندگان دعوت خداوند است.
للذین استجابوا لربهم الحسنی
6ـ مشرکان و منکران روز قیامت و کافران به پیامبر(ص) و قرآن ، روی گردانان از دعوت الهی اند.
والذین لم یستجیبوا له
آیات گذشته شاهد بر این است که مقصود از «الذین لم یستجیبوا له» مشرکان و منکران رسالت پیامبر(ص) و ناباوران به قیامت می باشد.
7ـ مشرکان و کافران ، در روز قیامت حاضرند در صورت دارا بودن حتی دو برابر ثروت زمین ، آن را برای رهیدن از عذاب فدیه دهند.
والذین لم یستجیبوا له لو أن لهم ما فی الأرض جمیعًا و مثله معه لافتدوا به
«إفتداء» (مصدر افتدوا) به معنای بخشیدن چیزی است برای رها شدن و خلاصی یافتن از اسارت.
8ـ روی گردانان از دعوت خدا ، در قیامت به حسابی سخت و ناگوار گرفتار خواهند بود.
و الذین لم یستجیبوا له ... أُولـئک لهم سوء الحساب
«سوء» به هر چیزی که مایه ناراحتی و رنج باشد گفته می شود. اضافه «سوء» به «الحساب» اضافه صفت به موصوف است. بنابراین «سوء الحساب» ; یعنی: «الحساب السوء».
9ـ قیامت صحنه حسابرسی از انسانهاست.
أُولـئک لهم سوء الحساب
10ـ دوزخ جایگاه روی گردانان از دعوت خداوند است.
أُولـئک ... مأویهم جهنم
11ـ دوزخ بستری بد و ناگوار است.
مأویهم جهنم و بئس المهاد
«مهاد» به معنای بستر گسترده است.
12ـ در قیامت هیچ گونه فدیه ای از مستحقان عذاب پذیرفته نمی شود.
لو أن لهم ما فی الأرض ... لافتدوا به أُولـئک لهم سوء الحساب و مأویهم جهنم و بئس المهاد
بیان فرجام روی گردانان از دعوت خدا (اُولـئک لهم ...) پس از جمله «لو أن لهم ... لافتدوا به» می رساند که آن فدیه بر فرض وجودش از آنان پذیرفته نخواهد شد.
13ـ «فی مجمع البیان فی قوله: «أُولـئک لهم سوء الحساب»... هو أن لایقبل لهم حسنة و لایغفر لهم سیئة ... روی ذلک عن أبی عبدالله(ع) ;(1)
در مجمع البیان درباره سخن خدا: «أُولـئک لهم سوء الحساب»... از امام صادق(ع) روایت شده: مراد از «سوء الحساب» این است که هیچ حسنه ای از آنان پذیرفته نمی شود و هیچ گناهی از آنان آمرزیده نمی گردد».
اجابت کنندگان خدا: 2
اجابت کنندگان خدا در بهشت 5; اجابت کنندگان خدا در قیامت 4; سعادت اجابت کنندگان خدا 1; سهولت حسابرسی اجابت کنندگان خدا 4
ایمان:
آثار ایمان 3; اهمیت ایمان به قیامت 2; اهمیت ایمان به محمد(ص) 2; ایمان به ربوبیت خدا 3
بهشتیان: 5
جهنم:
شومی جهنم 11
جهنمیان: 10
حسابرسی:
حسابرسی در قیامت 4، 8، 9، 13
خدا:
اهمیت اجابت دعوت خدا 4، 5; زمینه اجابت دعوت خدا 3
ذکر:
ذکر ربوبیت خدا 3
روایت: 13
سعادتمندان: 1
سوءالحساب:
مراد از سوءالحساب 13
عذاب:
رد فدیه اهل عذاب 12; فدیه عذاب 7; نجات از عذاب اخروی 7
قرآن:
اعراض مکذبان قرآن 6
قیامت:
اعراض مکذبان قیامت 6; فدیه در قیامت 7، 12; مؤمنان به قیامت 2; مواقف قیامت 9
کافران:
کافران در قیامت 7
مؤمنان:
فضایل مؤمنان 2
محمد(ص):
اعراض مکذبان محمد(ص) 6; مؤمنان به محمد(ص) 2
مشرکان:
اعراض مشرکان 6; مشرکان در قیامت 7
معرضان از خدا: 6
سختی حسابرسی معرضان از خدا 8; معرضان از خدا در جهنم 10
موحدان:
فضایل موحدان 2
پی نوشت ها :
1. مجمع البیان، ج 5، ص 442 ; نورالثقلین، ج 2، ص 493، ح 76.
تصاویر ضمیمه
