تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نحل – آیه ۱۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ اللّهَ لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ

و اگر نعمت های خدا را شماره کنید، همه آنها را نمی توانید شمرد; بی شک خدا آمرزنده و رحیم است.

1- نعمتهای خداوند، فراوان و بی شمار است.

و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إن الله لغفور رحیم

2- انسانها، توان شکرگزاری مطلوب و ادای حق نعمتهای بی شمار خداوند را ندارند.

و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إن الله لغفور رحیم

از اینکه خداوند پس از بیان نعمتهای بی شمار بر بندگان، خود را با صفت «غفور» (آمرزنده) توصیف می کند، می توان استفاده کرد که انسانها از عهده شکر نعمتهای فراوان الهی بر نخواهند آمد.

3- تلاش برای ادای حق نعمتهای خداوند، امری شایسته و بایسته است.

و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إن الله لغفور

4- خداوند، غفور (بسیار آمرزنده) رحیم (مهربان) است.

إن الله لغفور رحیم

5- اعطای نعمتهای غیر قابل شمارش به بندگان، برخاسته از رحمت خداوند است.

و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إن الله لغفور رحیم

6- ادا نکردن حق نعمتهای فراوان خداوند، نوعی نقصان و کاستی و سزاوار توبیخ و سرزنش است.

و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها إن الله لغفور رحیم

ذکر «إن الله لغفور» پس از بیان نعمتهای فراوان خداوند، احتمال دارد از این جهت باشد که ادا نشدن شایسته حق نعمتهای خداوند، نوعی نقصان تلقی می شود و از این جهت، مایه توبیخ است. عبارت «إن الله لغفور» بیان کننده ضمنی آن نقصان و کاستی است که خداوند آن را مورد بخشایش خویش قرار می دهد.

7- انسان، دارای موقعیتی ویژه در جهان و همه عوامل طبیعی در خدمت وی

و الأنعـم خلقها لکم ... ما ذرأ لکم ... سخـّر لکم ... و إن تعدّوا نعمة الله لاتحصوها

با توجه به اینکه از آیه 5 تا 16 نعمتهای ارزانی شده به انسان ذکر گردیده و سرانجام غیر قابل شمارش بودن نعمتهای الهی بیان شده است، مطلب فوق به دست می آید.

ارزشها

ضد ارزشها 6

اسماوصفات

رحیم 4; غفور 4

انسان

عجز انسان 2; فضایل انسان 7

خدا

آثار رحمت خدا 5; منشأ نعمتهای خدا 5; وفور نعمتهای خدا 1، 2، 5

شکر

اهمیت شکر نعمت 3; عجز از شکر نعمت 2

عمل

عمل پسندیده 3

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 7

کفران

سرزنش کفران نعمت 6