تفسیر آیات قرآن کریم – سوره توبه – آیه ۱۸ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ باللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَی الزَّکَاةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَی أُوْلَـئِکَ أَن یَکُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدینَ

مساجد خدا را فقط کسانی آباد می کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان دارند و نماز برپا می دارند و زکات می دهند و جز از خدا نمی ترسند، پس امید است که اینان از هدایت یافتگان باشند.

 

1 ـ تعمیر و رسیدگی به امور مساجد، تنها در صلاحیت مؤمنان راستین است.

إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه و الیوم الأخر ... و لم یخش إلا اللّه

 

2 ـ مؤمنان صالح، وظیفه دار بر عهده گرفتن امور مساجد

إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه ... و لم یخش إلا اللّه

 

3 ـ اظهار خضوع و فروتنی در پیشگاه خدا، فلسفه و حکمت ساختن مساجد

إنما یعمر مسجد اللّه

نامگذاری اماکن عبادت به «مساجد» بیانگر برداشت فوق است.

 

4 ـ مساجد، مکانهای مقدس و متعلق به خدا و ملک اوست.

مسجد اللّه

اضافه «مساجد» به «اللّه» اضافه تشریفیّه و بیانگر قداست مساجد است.

 

5 ـ کافران، مشرکان و مسلمانان بی مبالات و ناپایبند به نماز و زکات، فاقد صلاحیت تعمیر و رسیدگی به امور مساجدند.

إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه و الیوم الأخر و أقام الصلوة و ءاتی الزکوة

 

6 ـ ایمان (اعتقاد به خدا و روز بازپسین) و عمل (اقامه نماز و پرداخت زکات) دو رکن اساسی و جدایی ناپذیر دین الهی

إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه و الیوم الأخر و أقام الصلوة و ءاتی الزکوة

 

7 ـ اقامه نماز و پرداخت زکات از مهمترین تکالیف شریعت الهی

و أقام الصلوة و ءاتی الزکوة

از اینکه خداوند، پس از ذکر شرط ایمان، تنها نماز و زکات را از میان دیگر تکالیف شریعت بیان کرده است، برداشت فوق به دست می آید.

 

8 ـ اقامه نماز، پرداخت زکات و بیم داشتن از خدا و نهراسیدن از غیر او، نشانه های ایمان راستین

من ءامن باللّه و الیوم الأخر و أقام الصلوة و ءاتی الزکوة و لم یخش إلا اللّه

 

9 ـ ایمان به خدا و روز رستاخیز، اقامه نماز و پرداخت زکات و نترسیدن از غیر خدا، زمینه ساز ره یابی به صراط مستقیم و قرار گرفتن در زمره ره یافتگان

من ءامن باللّه و الیوم الأخر ... فعسی أولئک أن یکونوا من المهتدین

 

10 ـ مؤمنان راستین با وجود برخورداری از ایمان و اعمال شایسته، تنها باید امیدوار به هدایت و ره یافتگی خویش باشند نه مطمئن و مغرور به آن.

 

من ءامن باللّه ... فعسی أولئک أن یکونوا من المهتدین

 

11 ـ از ابوسعید خدری روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: «إذا رأیتم الرجل یعتاد المسجد فاشهدوا له بالایمان قال اللّه: إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه و الیوم الأخر;(1)

هرگاه مردی را دیدید که به مسجد عادت دارد، به ایمان او شهادت بدهید; زیرا خداوند فرمود: همانا مساجد خدا را کسانی آباد می کنند که ایمان به خدا و روز واپسین دارند».

اماکن مقدس: 4

امیدواری:

اهمیّت امیدواری به هدایت 10

ایمان:

آثار ایمان به خدا 9; آثار ایمان به قیامت 9; اهمیّت ایمان به آخرت 6; اهمیّت ایمان به خدا 6; نشانه های ایمان 8

ترس:

اهمیّت ترس از خدا 8; ترس از غیر خدا 8، 9

خدا:

مالکیت خدا 4

خضوع:

اهمیّت خضوع 3

دین:

ارکان دین 6

روایت: 11

زکات:

آثار زکات 9; اهمیّت زکات 6، 7، 8; بی لیاقتی تارکان زکات 5

عُجب:

اجتناب از عُجب 10

کافران:

بی لیاقتی کافران 5

مؤمنان:

فضایل مؤمنان 1، 11; مسؤولیت مؤمنان 10; مسؤولیت مؤمنان صالح 2

مسجد:

آبادانی مسجد 11; اهمیّت تعمیر مسجد 5; اهمیّت تولیت مسجد 5; تعمیر مسجد 1; تولیت مسجد 1، 2; فلسفه بنای مسجد 3; قداست مسجد 4; مالک مسجد 4

مشرکان:

بی لیاقتی مشرکان 5

مهتدین: 9

نماز:

آثار برپایی نماز 9; اهمیّت برپایی نماز 6، 7، 8; بی لیاقتی تارکان نماز 5

هدایت:

عوامل هدایت 9

 

پی نوشت ها :

1. الدر المنثور، ج 4، ص 140.