تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انفال – آیه ۳۰ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذْ یَمْکُرُ بکَ الَّذینَ کَفَرُواْ لِیُثْبتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَیَمْکُرُونَ وَیَمْکُرُ اللّهُ وَاللّهُ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ

و [یاد کن] وقتی را که کافران درباره تو نیرنگ می کردند که تو را به بند کشند یا بکشند یا [از مکّه] بیرونت کنند. آنان نیرنگ می کنند، و خدا تدبیر می کند، و خدا بهترین تدبیر کنندگان است.

1 خداوند با برنامه های خویش، مکر کافران علیه پیامبر(ص) را نافرجام ساخت.

إذ یمکر ... و یمکر اللّه و اللّه خیر المکرین

2 توطئه گریهای کافران مکه علیه پیامبر(ص) و نجات وی از آن توطئه ها با برنامه های الهی، امری شایسته و بایسته به یاد داشتن

إذ یمکر بک الذین کفروا ... و اللّه خیر المکرین

«إذ یمکر ... » عطف بر «إذ أنتم قلیل ... » در آیه 26 است.

3 محبوس ساختن یا کشتن و یا تبعید پیامبر(ص)، از جمله توطئه های کافران مکه علیه آن حضرت

لیثبتوک او یقتلوک او یخرجوک و یمکرون

جمله «و یمکرون» بیانگر این است که کافران علاوه بر تصمیم داشتن به قتل پیامبر(ص) و ... برنامه های دیگری نیز علیه پیامبر(ص) در نظر داشته اند. لذا در برداشت فوق از آن به «از جمله» تعبیر شده است.

4 کافران همواره در حال برنامه ریزی و توطئه علیه اسلام و بنیادهای دین

إذ یمکر بک ... و یمکرون

جمله «إذ یمکر ... » گزارشی از مکرهای گذشته کافران دارد و جمله «یمکرون» خبر از توطئه گریهای آینده آنان می دهد. بیان این خبر با فعل مضارع حاکی از استمرار این توطئه گریهاست.

5 شکست کافران مکه در توطئه علیه پیامبر(ص)، عبرتی برای همه خائنان به خدا و رسول

لاتخونوا اللّه و الرسول ... و یمکرون و یمکر اللّه

یادآوری شکست توطئه های کافران مکه پس از اشاره به خیانت برخی از مسلمانان برای تفهیم این حقیقت است که خائنان به خدا و رسول، هر چند اظهار اسلام کنند، همان گونه که کافران موفق نشدند، آنان نیز موفق نمی شوند.

6 خداوند، برترین برنامه ریز در مقابله با مکر کافران

و اللّه خیر المکرین

7 خداوند برهم زننده برنامه ها و توطئه های کافران علیه دین

و یمکرون و یمکر اللّه و اللّه خیر المکرین

8 عن احدهما(ع): إن قریشأ اجتمعت فخرجت من کل بطن اناس ثم انطلقوا إلی دارالندوة لیشاوروا فیما یصنعون برسول اللّه(ص) ... فاجمعوا أمرهم علی أن یقتلوه ... ثم قرأ هذه الآیة: «و إذ یمکر بک الذین کفروا لیثبتوک أو یقتلوک ... ».(1)

از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام روایت شده است: از هر طایفه ای از قریش گروهی گرد آمدند و به دارالندوة رفتند تا مشورت کنــند که درباره رسول خدا(ص) چه (مکری» باید کرد؟ ... پس تصمیم جمعی گرفتند که آن حضرت را به قتل برسانند ... سپس امام(ع) این آیه را قرائت فرمود: «و إذ یمکر بک الذین کفروا ... ».

اسلام:

توطئه علیه اسلام 4 ; تاریخ صدر اسلام 3

تاریخ:

عبرت از تاریخ 5

خدا:

افعال خدا 1، 2، 7 ; خیانت به خدا 5 ; مکر خدا 6

دین:

توطئه علیه دین 7

ذکر:

تحولات تاریخ 2

کافران:

توطئه کافران 4، 7 ; شکست توطئه کافران 5 ; شکست مکر کافران 1 ; کافران و اسلام 4 ; کافران و محمد(ص) 1، 2 ; مبارزه با کافران 6 ; مکر کافران 6

کافران مکه:

توطئه کافران مکه 2، 3 ; کافران مکه و محمد(ص) 3، 5

محمد(ص):

تاریخ محمد(ص) 3 ; توطئه تبعید محمد(ص) 3 ; توطئه حبس محمد(ص) 3 ; توطئه قتل محمد(ص) 3 ; خیانت به محمد(ص) 5

پی‌نوشت‌ها:

1. تفسیر عیاشی، ج 2، ص 53، ح 42 ; نورالثقلین، ج 2، ص 145، ح 75.