تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه ۳۰ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَجَعَلُواْ لِلّهِ أَندَادًا لِّیُضِلُّواْ عَن سَبیلِهِ قُلْ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِیرَکُمْ إِلَی النَّارِ

و برای خدا همتایانی قرار دادند تا [در نتیجه، مردم را] از راه او گمراه کنند. بگو: [چند روزی] بهره برگیرید که حتماً سیر شما به سوی آتش است.

1- شرک به خدا، کفران و ناسپاسی نعمتهای اوست.

ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفرًا ... و جعلوا لله أندادًا

جمله «و جعلوا لله أنداداً» عطف بر جمله «بدّلوا نعمت الله ...» است و می تواند بیان و تفسیر برای چگونگی تبدیل نعمت الهی باشد.

2- سران کفر و شرک، برای منحرف کردن مردم از مسیر خدا و توحید، به ساختن شبیه و مانند برای خداوند روی آوردند.

أحلّوا قومهم دار البوار ... و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله

از سیاق این آیه و آیات قبل استفاده می شود که درباره سران کفر و شرک است. زیرا مبتلا کردن مردم به سرنوشت و جایگاه شوم (و أحلّوا قومهم دار البوار) و نیز مانند درست کردن برای خدا و اضلال مردم از راه خدا (و جعلوا لله أنداداً لیضلّوا عن سبیله) کار رهبران و سران کفر و شرک است.

3- شرک، آیینی ساختگی و به وجود آمده پس از عقیده به توحید و خدای یگانه است.

و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله

از تعبیر « جعلوا لله أنداداً» (برای خدا شریک قرار دادند)، استفاده می شود که آنان اصل وجود خدای یگانه را قبول داشتند، ولی سپس برای او شریک قرار دادند.

4- سازندگان آیین شرک و بت پرستی به یگانگی خداوند و بطلان آیین بت پرستی آگاه بودند.

و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله قل تمتّعوا فإن مصیرکم إلی النار

از تعبیر «جعلوا لله أندادا» (برای خدا شریک قرار دادند)، و همچنین با توجه به اینکه این کار مربوط به سران و سازندگان اصلی آیین شرک است، استفاده می شود که آنان آگاهانه و از روی عمد به چنین عملی دست زدند.

5- دستیابی به منافع مادی و رسیدن به حکومت و مقام، انگیزه اصلی سازندگان آیین شرک و بت پرستی

و أحلّوا قومهم ... و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله قل تمتّعوا

جمله «قل تمتوا» (بگو برخوردار شوید)، پیش از جمله «فإن مصیرکم إلی النار»، می تواند کنایه از آن باشد که هر چند شما به دنبال تمتع و کامیابی از دنیا هستید، ولی مسیر و نهایت کار شما دوزخ است. گفتنی است موضوع رسیدن به حکومت و مقام، از جمله «و أحلّوا قومهم ...» استفاده شده است.

6- سازندگان آیین شرک و بت پرستی برخوردار از ریاست، مکنت و ثروت بودند.

و أحلّوا قومهم ... و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله قل تمتّعوا

7- ایجاد انحراف در دین، از شیوه ها و ابزارهای دنیاپرستان و صاحبان زر و زور برای نیل به هدفهای مادی خود

و أحلّوا قومهم ... و جعلوا لله أندادًا ... قل تمتّعوا

8- دوزخ، سرانجام تلاش برای ترویج آیین شرک و گمراه کردن مردم از مسیر خدا و یگانه پرستی

و جعلوا لله أندادًا لیضلّوا عن سبیله ... فإن مصیرکم إلی النار

اضلالگران

اضلالگران در جهنّم 8

ثروتمندان

اضلال ثروتمندان 7

جهنّمیان 8

خدا

همانندسازی برای خدا 2

دنیاطلبان

اضلال دنیاطلبان 7

دین

انحراف در دین 7

رهبران

انگیزه رهبران شرک 5; ثروتمندی رهبران شرک 6; دنیاطلبی رهبران شرک 5; روش اضلال رهبران شرک 2; روش اضلال رهبران کفر 2; رهبران شرک و بطلان بت پرستی 4; رهبران شرک و توحید 4; ریاست طلبی رهبران شرک 6

شرک

آثار شرک 1; پوچی شرک 3; پیدایش شرک 3; تاریخ شرک 3; فرجام تبلیغ شرک 8; مبلغان شرک در جهنّم 8

ظالمان

اضلال ظالمان 7

عقیده

تاریخ عقیده 3

کفران

موارد کفران نعمت 1

گمراهی

ابزار گمراهی 7

مردم

فرجام اضلال مردم 8