تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الواقعه – آیه 61 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

عَلَی أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ وَنُنشئَکُمْ فِی مَا لَا تَعْلَمُونَ

از این که امثال شما را به جای شما بیاوریم، و شما را در خلقتی که نمی دانید درآوریم.

1 - جایگزین کردن نسلی به جای نسل دیگر، فلسفه مقدر شدن مرگ از سوی خداوند برای انسان ها

نحن قدّرنا بینکم الموت ... علی أن نبدّل أمثـلکم

جمله «علی أن نبدّل» مربوط به تقدیر مرگ در آیه پیش است; یعنی، ما بر این اساس که امثال شما (نسل های بعد) را جایگزین شما گردانیم، مرگ را تقدیر کرده ایم.

2 - انسان ها، در نوع با هم متحداند و اختلاف و تفاوتشان در خصوصیات فردی است.

علی أن نبدّل أمثـلکم

«أمثال» جمع «مِثل» است. دو چیز در صورتی مثل هم هستند که در نوع مشترک و در خصوصیات شخصی متمایز باشند.

3 - مرگ، در پی دارنده حیات مجدد است; نه فنا و نابودی.

نحن قدّرنا بینکم الموت ... و ننشـکم فی ما لاتعلمون

«و ننشئکم» ـ مانند «أن نبدّل» ـ مربوط به «نحن قدّرنا...» در آیه پیش است; یعنی، مرگ را بر این اساس مقدر کردیم که شما را در آینده، در آفرینش مجدد ایجاد کنیم; آفرینشی که شما از آن آگاهی ندارید.

4 - زمان برپایی رستاخیز، خارج از قلمرو دانش بشر

و ننشئکم فی ما لاتعلمون

«ما»ی موصوله در «فیما»، می تواند کنایه از کیفیت خلقت اخروی و یا کنایه از زمان حیات مجدد یافتن انسان در آخرت باشد. برداشت بالا بر پایه احتمال دوم است; یعنی، ما مرگ را بر این اساس مقدر کردیم که در زمانی که نمی دانید، شما را بار دیگر ایجاد کنیم.

5 - چگونگی خلقت انسان در جهان آخرت، تنها در قلمرو علم خداوند

و ننشئکم فی ما لاتعلمون

برداشت یاد شده بر این اساس است که «ما» در «فیما» کنایه از خلق و آفرینش باشد; یعنی، شما را در خلقتی ایجاد می کنیم که نمی توانید به آن دانش پیداکنید.

6 - کافران و منکران معاد، در رستاخیز تغییر شکل یافته و به صورت هایی غیر از صورت انسانی محشور خواهند شد. *

علی أن نبدّل أمثـلکم

برخی از مفسران، احتمال داده اند که «أمثال» در آیه شریفه جمع «مَثَل» و به معنای اوصاف است. بر این اساس معنای آیه چنین می شود: «ما مرگ را در میان شما مقدر کردیم; برای این که در آینده، اوصاف شما را دگرگون کرده و در شکل و صورتی که نمی دانید ایجادتان کنیم». گفتنی است که روی سخن در این آیات، با کافران و منکران رستاخیز است.

انسان

تفاوت انسان ها 2; حقیقت انسان 2; عجز انسان ها 4; محدوده علم انسان 4

خدا

اختصاصات خدا 5; افعال خدا 1

قیامت

وقت قیامت 4

کافران

صورت اخروی کافران 6

مرگ

حقیقت مرگ 3; فلسفه مرگ 1

معاد

صورت اخروی مکذبان معاد 6; کیفیت معاد جسمانی 5; معاد جسمانی 3

نسل

جایگزینی نسل ها 1