تفسیر قرآن کریم – سوره طه – آیه 61 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ لَهُم مُّوسَی وَیْلَکُمْ لَا تَفْتَرُوا عَلَی اللَّهِ کَذبًا فَیُسْحِتَکُمْ بعَذَابٍ وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَی

 موسی به آنان گفت: وای بر شما به خدا افترا نزنید [و نگویید: او شریک دارد ]که با عذابی [سخت ]نابودتان [می]کند و کسی که افترا بزند ناامید [و محروم ]می شود.

1 - فرعون و فرعونیان، از زمره افترازنندگان به خداوند

لاتفتروا علی اللّه کذبًا

 

2 - شرک و سحر خواندن معجزات موسی و ادعای آوردن همانند برای آن و تکذیب رسالت الهی آن حضرت، از جمله افتراهای فرعونیان به خداوند بود.

 

لاتفتروا علی اللّه کذبًا

با توجه به آیات پیشین که مشتمل بر بیان توحید از زبان موسی(ع) و نیز ارائه معجزات، و عکس العمل فرعون در سحر خواندن آنها بود، می توان به مواردی از افتراهای فرعونیان اشاره کرد.

 

3 - سحر خواندن معجزات پیامبران، دروغ بستن به خداوند است.

 

لاتفتروا علی اللّه کذبًا

إفترا; یعنی، دروغ بافتن و به قرینه «علی اللّه»، مراد دروغی است که در باره خداوند ساخته و پرداخته شده باشد. اضافه کلمه «کذباً» برای تأکید است.

 

4 - ترساندن فرعونیان از عذاب ـ به خاطر افترای بر خداوند ـ سرلوحه سخنان موسی(ع) در صحنه مقابله با ساحران فرعون

 

قال لهم موسی ویلکم لاتفتروا علی اللّه کذبًا فیسحتکم بعذاب

«ویل»; یعنی، «اندوه» و «هلاکت» و «هر سختی که از ناحیه عذاب پدید آید» (لسان العرب). «ویلکم» نفرین است; یعنی، عذاب باد بر شما. برخی آن را مفعول برای فعل محذوف دانسته اند; یعنی، ألزموا ویلکم (با هلاکت و عذابتان همدم باشید). جمله «فیسحتکم بعذاب» روشنگر مفاد «ویلکم» است.

 

5 - افترای بر خداوند و گفتن چیزهای دروغ و خود بافته در باره او، گناهی عظیم و موجب استحقاق عذاب استیصال و نابودی است.

 

لاتفتروا علی اللّه کذبًا فیسحتکم بعذاب

«إسحات» (مصدر «یسحتکم») به معنای ریشه کن کردن و نابود ساختن است. «فیسحتکم بعذاب» با توجه به نکره بودن «عذاب» ـ که بر عظمت و شدت آن دلالت دارد ـ به این معنا است: شما را با عذابی سخت، ریشه کن و هلاک خواهد ساخت.

 

6 - بهره جستن موسی(ع) از تجمع مردم مصر جهت تماشای صحنه مقابله او و ساحران، برای بیم دادن مردم و دعوت آنان به توحید و ایمان

 

قال لهم موسی ویلکم لاتفتروا علی اللّه کذبًا

 

7 - بیم دادن مردم از عذاب خداوند، و استفاده از فرصت ها برای تبلیغ، از وظایف مبلغان دین است.

 

قال ... ویلکم لاتفتروا ... بعذاب

 

8 - افترا و دروغ بستن به خداوند، هیچ ثمری برای انجام دهنده آن ندارد.

 

لاتفتروا علی اللّه کذبًا ... و قد خاب من افتری

«خیب» به معنای بهره نبردن و محروم شدن است. (قاموس). به قرینه صدر آیه ـکه موضوع آن افترا به خداوند بود ـ مقصود، محرومیت و نتیجه نگرفتن کسی است که در باره خداوند سخنانی ناصحیح و دروغ به زبان آورده بود.

 

9 - افترا و دروغ بستن به دیگران، کاری ناروا و بی عاقبت است.

 

و قد خاب من افتری

 

10 - موسی(ع) با توجه به افتراهای فرعونیان بر خداوند، به آنان هشدار داد و شکست و ناکامی را برای آنان پیش بینی کرد.

 

ویلکم لاتفتروا علی اللّه ... و قد خاب من افتری

 

11 - موسی(ع)، با یادآوری ناکامی اهل افترا در امت های پیشین، آن را درس عبرتی برای فرعونیان خواند.

 

و قد خاب من افتری

جمله «قد خاب...» خبر از حال گذشتگان است و به منظور عبرت گیری حاضران در صحنه مبارزه موسی و فرعون، بیان شده است.

افترا

آثار افترا به خدا 5; افترا به خدا 3; بی ثمری افترا به خدا 8; فرجام شوم افترا 9; گناه افترا به خدا 5; ناپسندی افترا 9

اقوام پیشین

عبرت از اقوام پیشین 11

انبیا

تهمت جادو به انبیا 3

انذار

انذار از عذاب 4

تبلیغ

فرصت در تبلیغ 6، 7; انذاردرتبلیغ 7

توحید

دعوت به توحید 6

جادوگران فرعون

مناظره با جادوگران فرعون 4

عذاب

موجبات عذاب 5

فرصت

         استفاده از رصت 6

فرعونیان

افتراهای فرعونیان 1، 2; انذار فرعونیان 4; پیشگویی شکست فرعونیان 10; عوامل عبرت فرعونیان 11

فرعون

افتراهای فرعون 1

گناهان کبیره 5

مبلغان

مسؤولیت مبلغان 7

مفتریان به خدا 1، 2

انذار مفتریان به خدا 2,1 ,4; عبرت از مفتریان به خدا 1، 2, 11

موسی(ع)

انذارهای موسی(ع) 4، 6، 10; پیشگویی موسی(ع) 10; تعالیم موسی(ع) 11; تهمت جادو به موسی(ع) 2; دعوتهای موسی(ع) 6; روش تبلیغ موسی(ع) 6; قصه موسی(ع) 2، 4،6، 10، 11; مکذبان نبوت موسی(ع) 2; موقعیت شناسی موسی(ع) 6; همانندسازی معجزه موسی(ع) 2

هلاکت

عوامل هلاکت 5