تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه 61 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
اللَّهُ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی النَّاس وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاس لَا یَشْکُرُونَ
خداوند است آن که شب را برای شما قرار داد تا در آن آرام گیرید و روز را روشن ساخت، به راستی خدا دارای فضلی بزرگ بر مردم است ولی بیشتر مردم شکر نمی کنند.
1 - خداوند، شب را به منظور آرامش و آرمیدن انسان ها آفریده است.
اللّه الذی جعل لکم الّیل لتسکنوا فیه
2 - شب، زمانی مناسب برای آرمیدن و آرامش یافتن
اللّه الذی جعل لکم الّیل لتسکنوا فیه
3 - نقش سازنده تاریکی شب، در آرامش یافتن انسان ها
اللّه الذی جعل لکم الّیل لتسکنوا فیه
در جمله «اللّه الذی جعل لکم اللیل ...» ـ به قرینه آمدن «مبصراً» در «والنهار مبصراً» ـ کلمه «مظلماً» محذوف است; یعنی، «جعل اللیل مظلماً لتسکنوا». براین اساس گفتن این نکته که شب را تاریک قرار دادیم ـ با آن که این نکته ای روشن است ـ می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.
4 - خداوند، روز را به منظور توانایی بشر بر دیدن و تلاش برای تأمین روزی آفریده است.
اللّه الذی جعل لکم ... و النهار مبصرًا
در جمله «و النهار مبصراً» به قرینه آمدن «لتسکنوا» در جمله پیش ـ کلمه «لتبصروا فیه» محذوف است.
5 - روز هنگام، زمان مناسب جهت تلاش و تکاپو برای به دست آوردن رزق و روزی
و النهار مبصرًا
در جمله «و النهار مبصراً» ـ به قرینه آیات مشابه مانند آیه 73 سوره «قصص» ـ می توان جمله «لتبتغوا من فضله» را در تقدیر گرفت.
6 - نقش سازنده روشنایی روز، در تلاش روزانه انسان ها و نشاط و شادابی آنان
و النهار مبصرًا
7 - آفرینش شب و روز برای تأمین نیازهای بشر، جلوه ای از ربوبیت خداوند و نشانه توانایی او بر برپا کردن قیامت
إنّ الساعة لأتیة ... اللّه الذی جعل لکم الّیل لتسکنوا فیه و النهار مبصرًا
آیه شریفه، درصدد اثبات و ارائه نشانه های درستی و راستی برپایی قیامت است که در دو آیه قبل، با صراحت به آن تأکید شده است.
8 - عبادت و حاجت خواهی، تنها در پیشگاه کسی روا است که آفریننده شب و روز و تأمین کننده روزی و نیازهای انسان ها است.
و قال ربّکم ادعونی أستجب لکم ... اللّه الذی جعل لکم... النهار مبصرًا
از ارتباط میان این آیه با آیه قبل ـ که درباره ربوبیت خداوند و عبادت او و حاجت خواهی از او بود ـ برداشت یاد شده به دست می آید.
9 - تمامی انسان ها ـ چه خوب و چه بد ـ از فضل و احسان خداوند برخوردارند.
إنّ اللّه لذو فضل علی الناس
از این که خداوند فرموده بیشتر مردم شکرگزار فضل و احسان الهی نیستند، به دست می آید که فضل و احسان او عام و فراگیر همه انسان ها ـ چه خوب و چه بد ـ می باشد.
10 - آفرینش شب و روز در راستای تأمین نیازها و منافع بشر، جلوه ای از فضل و احسان خداوند به او است.
اللّه الذی جعل لکم الّیل ... إنّ اللّه لذو فضل علی الناس
11 - بیشتر مردم، نسبت به نعمت ها و احسان های خداوند، شاکر و سپاس گزار نیستند.
إنّ اللّه لذو فضل علی الناس و لـکنّ أکثر الناس لایشکرون
12 - شاکران و سپاس گزاران نعمت ها و احسان های خداوند، گروهی اندک و در اقلیت اند.
و لـکنّ أکثر الناس لایشکرون
13 - ناسپاسی، رفتاری ریشه دار در انسان ها و خصلتی مشترک میان آنان
إنّ اللّه لذو فضل علی الناس و لـکنّ أکثر الناس لایشکرون
تصریح به لفظ «ناس» در جمله «و لـکن أکثر الناس لایشکرون» به جای ضمیر «هم» ـ که به «الناس» قبل بازمی گردد ـ می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.
14 - شب آرامش دهنده و روز روشنایی بخش، دو نعمت بزرگ و درخور شکر و سپاس الهی
اللّه الذی جعل لکم الّیل لتسکنوا فیه و النهار مبصرًا ... و لـکنّ أکثر الناس لایشکرون
15 - عبادت غیر خدا و حاجت خواهی از غیر او، کفران نعمت های الهی است.
قال ربّکم ادعونی أستجب لکم ... اللّه الذی جعل لکم الّیل ... و لـکنّ أکثر الناس لایشکرون
آرامش:
عوامل مؤثر در آرامش 3; وقت آرامش 2
اکثریت:
کفران نعمت اکثریت 11
انسان:
صفات انسان 13; کفران انسان 13
خدا:
دلایل ربوبیت خدا 7; دلایل قدرت خدا 7; عمومیت فضل خدا 9; نشانه های فضل خدا 10; نعمتهای خدا 14
روز:
تلاش در روز 4، 5، 6; خالق روز 8; فلسفه خلقت روز 4، 7، 10; فواید روز 5; فواید روشنایی روز 6
شاکران:
کمی شاکران 12
شب:
آرامش در شب 1، 2; خالق شب 8; فلسفه خلقت شب1، 7، 10; فواید تاریکی شب 3; فواید شب 2
شکر:
شکر نعمت 14
عبادت:
آثار عبادت غیرخدا 15
کفران:
کفران نعمت 13، 15
معاد:
دلایل معاد 7
معبودراستین:
خالقیت معبودراستین 8; رازقیت معبودراستین 8
معبودیت:
ملاک معبودیت 8
نشاط:
زمینه نشاط 6
نعمت:
نعمت روز 14; نعمت شب 14
نیازها:
زمینه تأمین نیاز 7، 10
تصاویر ضمیمه
