تفسیر آیات قرآن کریم- سوره المجادله – آیه 12 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
یَا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذَلِکَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ای کسانی که ایمان آورده اید! هر گاه بخواهید با پیامبر نجوا کنید پیش از نجوای خود صدقه ای تقدیم دارید، این برای شما بهتر است و بیشتر موجب طهارت [نفس شما ]می شود; و اگر [چیزی] نیافتید به یقین خداوند آمرزگار و رحیم است.
1 - صدقه دادن، امری بس پسندیده در بینش الهی
یـأیّها الذین ءامنوا ... فقدّموا بین یدی نجویکم صدقة
واجب شدن صدقه ـ و نه هر عمل پسندیده دیگر ـ بر کسانی که می خواستند با پیامبر(ص) نجوا کنند و با آن حضرت گفت وگوی محرمانه داشته باشند; بیانگر مطلب بالا است.
2 - حضرت محمد(ص)، رسول خدا و پیام آور از جانب او بود.
یـأیّها الذین ءامنوا إذا نـجیتم الرسول
3 - ملاقات با پیامبراکرم(ص) و گفتوگوی خصوصی با آن حضرت، برای عموم مسلمانان آزاد بود.
یـأیّها الذین ءامنوا إذا نـجیتم الرسول
4 - خداوند، بر هر مسلمانی که خواستار نجوا و گفتوگوی محرمانه با پیامبراکرم(ص) بود، واجب کرد که پیش از آن صدقه ای بپردازد.
یـأیّها الذین ءامنوا إذا نـجیتم الرسول فقدّموا بین یدی نجویکم صدقة
5 - صدقه دادن، بهترین عمل است و نفع آن به خود صدقه دهنده بازمی گردد.
ذلک خیر لکم
کلمه «ذلک» اشاره به اعطای صدقه دارد. واژه «خیر» می تواند به معنای خوب (در مقابل) بد و یا اسم تفضیل و به معنای بهتر باشد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال دوم است.
6 - صدقه دادن به نیازمندان، عملی سراسر خیر و نیکی در بینش الهی
ذلک خیر
در صورتی که «خیر» در مقابل «شرّ» باشد; معنای «ذلک خیر» این خواهد بود که صدقه صرفاً خیر است و هیچ بدی در آن راه ندارد.
7 - صدقه، مؤثرترین کار برای تطهیر نفس و پالایش روح از آلودگی است.
ذلک خیر لکم و أطهر
مقصود از طهارت در «و أطهر»، طهارت معنوی است و به کارگیری اسم تفضیل، بیانگر تأثیرگذاری برتر صدقه در تطهیر نفس می باشد.
8 - عاید شدن نفع و خیر به مکلفان، از حکمت ها و ملاک های لحاظ شده در تشریع احکام الهی
ذلک خیر لکم و أطهر
9 - اقدام به انجام بهترین عمل و مؤثرترین کار برای طهارت نفس، حکمت واجب شدن صدقه، پیش از نجوا و گفتوگوی محرمانه با پیامبراکرم(ص)
فقدّموا بین یدی نجویکم صدقة ذلک خیر لکم و أطهر
10 - صدقه نجوا، تنها بر کسانی واجب بود که توانایی مالی داشتند.
فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم
11 - مؤمنانی که از توانایی مالی برخوردار نبودند، می توانستند بدون دادن «صدقه نجوا»، با پیامبراکرم(ص) گفتوگوی محرمانه کنند.
فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم
12 - اجازه گفتوگوی محرمانه با پیامبراکرم(ص)، بدون دادن «صدقه نجوا» برای افراد ناتوان، برخاسته از غفران و رحمت خداوند
فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم
13 - توجه و اهتمام اسلام به مقدورات و توانایی های مکلفان، در وضع و تشریع احکام و تکالیف
فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم
14 - خداوند، «غفور» (آمرزنده) و «رحیم» (مهربان) است.
فإنّ اللّه غفور رحیم
15 - «قال علی(ع) إنّ فی کتاب اللّه لآیة ما عمل بها أحد قبلی و لایعمل بها أحد بعدی و هی آیة النجوی، کان عندی دینار فبعته بعشرة دراهم فجعلت اُقدّم بین یدی کلّ نجوی اُناجیها النبیّ درهماً، قال: فنسخها قوله «ءأشفقتم أن تقدّموا بین یدی نجواکم صدقات»;(1)
حضرت علی(ع) فرمود: در قرآن آیه ای است که قبل از من هیچ کس به آن عمل نکرد و بعد از من نیز احدی احد به آن عمل نخواهد کرد و آن آیه «نجوا» است. نزد من دیناری بود که آن را به ده درهم فروختم و هر دفعه که با رسول خدا(ص) نجوا داشتم، یک درهم آن را صدقه می دادم. حضرت فرمود: این حکم را آیه «ءأشفقتم أن تقدّموا بین یدی نجواکم صدقات» نسخ کرد [و دیگر در پی نجوا با رسول خدا(ص) صدقه واجب نبود]».
احکام 4، 10
فلسفه احکام 4، 8 10، 9
اسلام
ویژگیهای اسلام 13
اسماوصفات
رحیم 14; غفور 14
امام علی(ع)
فضایل امام علی(ع) 15
تزکیه
عوامل تزکیه 7، 9
تکلیف
قدرت در تکلیف 10، 13
خدا
آثار آمرزشهای خدا 12; آثار رحمت خدا 12
خود
بازگشت آثار عمل به خود 5
رسولان خدا 2
روایت 15
صدقه
آثار صدقه 5، 7; احکام صدقه نجوا 10; پاداش صدقه 5; خیریت صدقه 6; صدقه نجوا 4، 12، 15; فضیلت صدقه 1; فلسفه صدقه نجوا 9
عمل
آثار عمل خیر 8; عمل پسندیده 1، 5; عمل خیر 6
مؤمنان
مؤمنان فقیر و محمد(ص) 11
محمد(ص)
احکام نجوا با محمد(ص) 4; گفتگو با محمد(ص) 3، 11; مقامات محمد(ص) 2; ملاقات با محمد(ص) 3، 11; نبوت محمد(ص) 2; نجوا با محمد(ص) 9، 12
پی نوشت ها :
1. تفسیر قمی، ج 2، ص 357; نورالثقلین، ج 5، ص 265، ح 48.
تصاویر ضمیمه
