تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الفجر– آیه 19– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَتَأْکُلُونَ التُّرَاثَ أَکْلًا لَّمًّا

و میراث [یتیمان] را یک جا می خورید.

1 - مردم عصر جاهلیت، با تصرف حق دیگران در میراث، سهم آنان را ضمیمه سهم خویش می ساختند.

و تأکلون التراث أکلاً لمّا

«تراث»، «ارث» و «میراث» به یک معنا است (لسان العرب). «لمّاً» مصدر و به معنای جمع کردن فراوان است (العین). «لَمَمْتُ»; یعنی، ضمیمه ساختم (مصباح). «أکل» کنایه از تصرف کامل است; به گونه ای که چیزی از میراث باقی نماند. توصیف آن به مصدر (لمّاً)، برای مبالغه است; یعنی، تصرفی که در کنار حق خود، به طور کامل فراگیر حق دیگران نیز باشد.

2 - تجاوز به حق ارث دیگران، ناروا و نکوهیده است.

و تأکلون التراث أکلاً لمّا

3 - لزوم بها دادن به شخصیت یتیمان و ترک تجاوز به حق ارث آنان

لاتکرمون الیتیم ... و تأکلون التراث أکلاً لمّا

آیه بعد، از حب مال سخن گفته و در این آیه خوردن میراث مطرح شده است. ارتباط این آیات با دو آیه قبل، بیانگر این است که هر کس برای یتیمان ارزشی قائل نباشد، میراث آنان را تصاحب می کند و هر کس به فکر تغذیه مساکین نباشد، گرفتار مال دوستی است.

4 - متجاوزان به حقوق دیگران، گرچه از نعمت و کرم خداوند برخوردار شوند، از عزّت و شرافت مندی در نزد او محروم خواهند بود.

نعّمه فیقول ربّی أکرمن ... کلاّ ... و تأکلون التراث أکلاً لمّا

5 - خواری در پیشگاه خداوند، پیامد تجاوز به ارث دیگران است; نه تهی دستی و فقر.

فقدر علیه رزقه فیقول ربّی أهـنن . کلاّ ... و تأکلون التراث أکلاً لمّا

6 - «ارث» عرصه امتحان الهی است و تصاحب کنندگان میراث دیگران، بازنده این امتحان اند.

إذا ما ابتلیه ... و تأکلون التراث أکلاً لمّا

7 - رعایت حق ارث دیگران، مایه عزّت نزد خداوند و پایمال کردن آن، ذلّت آور است.

ربّی أکرمن ... ربّی أهـنن . کلاّ بل ... تأکلون التراث أکلاً لمّا

ارث

آثار ارث 6; آثار رعایت ارث 7; آثار غصب ارث 5، 7; سرزنش غصب ارث 2; غصب ارث 6

امتحان

زمینه امتحان 6; عوامل شکست در امتحان 6

جاهلیت

غصب ارث در جاهلیت 1

حقوق

تجاوز به حقوق دیگران 2

خدا

امتحانهای خدا 6; زمینه امتحانهای خدا 6

ذلت

عوامل ذلت 7; منشأ ذلت 5

شخصیت

محرومان از شخصیت 4

عزت

عوامل عزت 7; محرومان از عزت 4

غاصبان

امتحان غاصبان 6; محرومیت غاصبان 4

فقر

نقش فقر 5

یتیم

اجتناب از غصب ارث یتیم 3; اهمیت احترام یتیم 3; اهمیت شخصیت یتیم 3