تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الفجر– آیه 3– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ

و قسم به زوج و فرد.

1 - سوگند خداوند، به جفت و تاق

و الشفع و الوتر

حرف «ال» در «الشفع» و «الوتر»، برای جنس است. درباره مصداق شفع و وتر، نظرهای گوناگونی ابراز شده است; برخی گفته اند: «شفع» روز هشتم ذی الحجه (یوم الترویة) و «وتر» روز عرفه است و برخی آن دو را بر نماز شفع و وتر تطبیق داده اند. در نظری دیگر، شفع روز قربان و وتر روز عرفه است. این احتمال نیز وجود دارد که «شفع»، به تمام مخلوقات نظر داشته و مراد از «وتر»، ذات باری تعالی باشد; زیرا تنها او است که مرکب نیست.

2 - «[فی المجمع] الشفع الخلق ... و الوتر اللّه تعالی ... و هی روایة أبی سعید الخدری عن النبیّ(ص);(1)

[در مجمع البیان آمده است:] شفع مخلوقات اند ... و وتر خدای تعالی است ... و این روایت ابی سعید خدری از پیامبر(ص) است».

3 - «عن الصادق(ع) أنّه قال: فی قول اللّه عزّوجلّ «و الشفع و الوتر» قال: الشفع الرکعتان و الوتر الواحدة التی یقنت فیها;(2)

از امام صادق(ع) روایت شده که درباره سخن خداوند عزّوجلّ «و الشفع و الوتر»، فرمود: شفع همان دو رکعت (نماز شب) و وتر همان یک رکعتی است که در آن قنوت خوانده می شود».

4 - «[فی المجمع] قیل: الشفع یوم النحر و الوتر یوم عرفة ... و هی روایة جابر عن النبیّ(ص);(3)

[در مجمع البیان آمده است:]گفته شده که شفع روز «قربانی» و وتر روز «عرفه» است ... و این روایت جابر از پیامبر(ص) است».

5 - «[فی المجمع] و قیل الشفع یوم الترویة و الوتر یوم عرفة و روی ذلک عن أبی جعفر و أبی عبداللّه(ع);(4)

[در مجمع البیان آمده است:] گفته شده که شفع روز ترویه (هشتم ذی الحجه) و وتر روز عرفه است و این مطلب از امام باقر و امام صادق(ع) روایت شده است».

6 - «عن النبیّ(ص) انّه سُئل عن الشفع و الوتر فقال: یومان و لیلة یوم عرفة و یوم النحر، و الوتر لیلة النحر لیلة جُمَع;(5)

از پیامبر(ص) از شفع و وتر سؤال شد; آن حضرت فرمود: دو روز و یک شب است روز عرفه و روز قربانی و وتر شب قربانی است که شب مشعر است».

ترویه

روز ترویه 5

ذی الحجه

هشتم ذی الحجه 5

روایت 2، 3، 4، 5، 6

سوگند

سوگند به شفع 1; سوگند به وتر 1

شفع

مراد از شفع 3، 4، 5، 6

شفیع

مراد از شفیع 2

عرفه

روز عرفه 4، 5، 6

عیدقربان 4

روز عیدقربان 6 4; شب عیدقربان 6 4

قرآن

سوگندهای قرآن 1

نماز

نماز شفع 3; نماز وتر 3

وتر

مراد از وتر 2، 3، 4، 5، 6

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 10، ص 736، نورالثقلین، ج 5، ص 571، ح 3.

2. دعائم الاسلام، ج 1، ص 205; بحارالأنوار، ج 84، ص 223، ح 33.

3. مجمع البیان، ج 10، ص 736; نورالثقلین، ج 5، ص 571، ح 3.

4. مجمع البیان، ج 10، ص 736; نورالثقلین، ج 5، ص 571، ح 3.

5. الدرالمنثور، ج 8، ص 503.