تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الفتح- آیه23 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

سُنَّةَ اللَّهِ الَّتِی قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلُ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدیلًا

سنّت خدا است که از پیش گذشته است و برای سنّت خداوند هرگز دگرگونی نخواهی یافت.

1 - پیروزی جبهه مؤمنان راستین و مقاوم و شکست دشمنان آنان، سنت همیشگی خداوند

سنّة اللّه الّتی قد خلت من قبل

سنّت در این آیه، نظر به آیه قبل دارد که درباره پیروزمندی مؤمنان بر کافران است.

2 - مؤمنان وفادار به ایمان، براساس سنت الهی، برخوردار از موهبت های مادی و معنوی خداوند

لقد رضی اللّه عن المؤمنین ... وعدکم اللّه مغانم کثیرة ... سنّة اللّه الّتی قد خلت من قبل

از ارتباط آیات به دست می آید که آنچه خداوند از آن به عنوان «سنّة اللّه» یاد کرده است; می تواند اعطای موهتب های معنوی (لقد رضی اللّه عن المؤمنین) و نعمت های مادی (وعدکم اللّه مغانم...) باشد.

3 - سنت الهی در پیروز ساختن جبهه ایمان بر سپاه کفر، دارای نمودهای عینی در گذشته تاریخ

سنّة اللّه الّتی قد خلت من قبل

4 - سنت های الهی، دیرپای، تخلف ناپذیر و غیرقابل تبدیل

و لن تجد لسنّة اللّه تبدیلاً

5 - اتکای سنن الهی، بر علم و قدرت ازلی و گسترده او، راز جاودانگی و تبدیل ناپذیری آن*

قد أحاط اللّه بها و کان اللّه علی کلّ شیء قدیرًا ... و لن تجد لسنّة اللّه تبدیلاً

در آیات پیشین، خداوند دو وصف از اوصاف خویش را یادآور شده است: 1ـ علم ازلی و محیط; 2ـ قدرت ازلی و نامحدود و در این آیه، سخن از جاودانگی قوانین خویش به میان آورده است. از ارتباط این دو بیان، مطلب بالا به دست می آید.

6 - قوانین الهی، حاکم بر تحوّلات جامعه و تاریخ

سنّة اللّه الّتی قد خلت من قبل و لن تجد لسنّة اللّه تبدیلاً

تاریخ

فلسفه تاریخ 3; منشأ تحولات تاریخ 6

تحولات اجتماعی

منشأ تحولات اجتماعی 6

خدا

آثار وسعت علم خدا 5; آثار وسعت قدرت خدا 5; حاکمیت سنتهای خدا 6; حتمیت سنتهای خدا 4; سنتهای خدا 1، 2، 3; منشأ جاودانگی سنتهای خدا 5; منشأ حتمیت سنتهای خدا 5

سنتهای خدا

سنت پیروزی مؤمنان 1، 3; سنت شکست دشمنان 1

کافران

پیروزی بر کافران 3

مؤمنان

امکانات مادی مؤمنان 2; امکانات معنوی مؤمنان 2; فضایل مؤمنان 2

نعمت

مشمولان نعمت 2