تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه23 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَکَذَلِکَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ فِی قَرْیَةٍ مِّن نَّذیرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَی أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَی آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ
و بدین گونه هیچ پیامبر اخطارکننده ای را پیش از تو در شهری نفرستادیم، مگر این که اشراف خوشگذران آن گفتند: همانا ما پدرانمان را بر آیینی یافته ایم و حتماً از آثار آنان پیروی می کنیم.
1 - تمامی پیامبران الهی در طول تاریخ، مواجه با مخالفت مردمان مرفه و خوش گذران
و کذلک ما أرسلنا من قبلک فی قریة من نذیر إلاّ قال مترفوها
2 - دلداری خداوند به پیامبراکرم(ص)، در مسیر مبارزه با مشکلات رسالت
و کذلک ما أرسلنا من قبلک
3 - اقتدا به آیین نیاکان، تکیه گاه افراد مرفه و خوش گذران، در مخالفت با پیامبران الهی
ما أرسلنا من قبلک ... مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا علی أُمّة
4 - وجود نظام طبقاتی، در جوامع عصر بعثت و پیش از آن
و کذلک ما أرسلنا من قبلک ... إلاّ قال مترفوها
5 - گرایش به مادی گرایی و دنیاطلبی، قدرت اندیشه (خرد) را تضعیف و آدمی را به سوی تقلید کورکورانه سوق می دهد.
و کذلک ... إلاّ قال مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا
6 - پیروی و تقلید از نیاکان، عامل استمرار آیین شرک در میان ملت ها
و کذلک ما أرسلنا من قبلک ... إلاّ قال مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا علی أُمّة
با توجه به آیات پیشین ـ که در زمینه نفی شرک است ـ مطلب بالا استفاده می شود.
7 - تقلید کورکورانه و تعصبات قومی، از عوامل مهم گمراهی و انحرافات اعتقادی در طول تاریخ
و کذلک ما أرسلنا ... و إنّا علی ءاثـرهم مقتدون
8 - قدرتمندان و ثروتمندانِ سرمست، تشکیل دهنده جبهه اصلی مخالفان پیامبران
و کذلک ما أرسلنا من قبلک فی قریة من نذیر إلاّ قال مترفوها
«مُتْرَف» (از ماده «تُرفَة») به معنای فزونی و بسیاری نعمت است. با توجه به این که بسیاری از دارندگان نعمت، غرق در شهوات و هواهای نفسانی می شوند، واژه «مترف» به معنای کسانی که به نعمت مغرور شده و سرمستی و طغیان کرده اند به کار می رود.
9 - پیامبران الهی، در راه ایفای رسالت خود، مواجه با مشکلاتی همگون و مشابه
و کذلک ما أرسلنا من قبلک ... إلاّ قال مترفوها
10 - «انذار» مهم ترین عنصر تبلیغی در متن رسالت پیامبران الهی
و ما أرسلنا من قبلک فی قریة من نذیر
11 - پیام فرستادگان الهی، ناسازگار با منافع طبقات مرفه
و کذلک ما أرسلنا من قبلک ... إلاّ قال مترفوها
از این که همواره مرفهان در برابر پیام انبیا موضع می گرفتند، مطلب بالا استفاده می شود.
12 - اقتدا به آثار پیشینیان در زمینه مسائل اعتقادی، شیوه ای غلط و ناکارآمد
و کذلک ما أرسلنا ... و إنّا علی ءاثـرهم مقتدون
13 - آثار فکری و اعتقادی پیشینیان، سزاوار تحقیق و بازنگری است; و نه سزاوار پیروی و تقلید.
علی ءاثـرهم مقتدون
از لحن انتقادی آیه شریفه نسبت به پیروی از آثار نیاکان، برداشت بالا استفاده می شود.
14 - تأثیر اقتدار مادی انسان، در جهت گیری های فکری و اعتقادی وی
إلاّ قال مترفوها
15 - شرک در طول تاریخ، دارای ریشه در مادیت و قوم گرایی
إلاّ قال مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا علی أُمّة
16 - انسان، با چشم پوشی از هدایت وحی، فرو غلتیده در سنت های قومی و تقلیدهای محیطی
إلاّ قال مترفوها ... إنّا علی ءاثـرهم مقتدون
اقوام پیشین
اهمیت مطالعه عقیده اقوام پیشین 13; تاریخ اقوام پیشین 4; نظام طبقاتی اقوام پیشین 4
انبیا
انبیا و مرفهان 1، 11; انذارهای انبیا 10; تاریخ انبیا 1; تبلیغ انبیا 10; رسالت انبیا 9، 10، 11; فلسفه مخالفت با انبیا 3; مخالفان انبیا 8; هماهنگی مخالفان انبیا 1; هماهنگی مشکلات انبیا 9
تاریخ
تاریخ مقارن بعثت 4
تعصب
آثار تعصب قومی 7، 15، 16
تقلید
آثار تقلید از نیاکان 6; آثار تقلید کورکورانه 7; تقلید از نیاکان 3; زمینه تقلید کورکورانه 5
ثروت
نقش ثروت 14
ثروتمندان
ثروتمندان و انبیا 8
دنیاطلبی
آثار دنیاطلبی 5
روش
روش غلط 12
شرک
تاریخ شرک 15; عوامل تداوم شرک 6; منشأ شرک 15
شناخت
آفات شناخت 5
عقل
عوامل تضعیف عقل 5
عقیده
تقلید در عقیده 12; عوامل انحراف عقیده 7; عوامل مؤثر در عقیده 14
عمل
عمل ناپسند 12
قدرتمندان
قدرتمندان و انبیا 8
گمراهی
عوامل گمراهی 7
مادیگری
آثار مادیگری 5
محمد(ص)
دلداری به محمد(ص) 2; رسالت محمد(ص) 2; مشکلات محمد(ص) 2
مردم
نظام طبقاتی مردم مقارن بعثت 4
مرفهان
مرفهان و انبیا 3
وحی
آثار اعراض از وحی 16
هدایت
آثار هدایت ناپذیری 16
تصاویر ضمیمه
