تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الفتح- آیه21 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَأُخْرَی لَمْ تَقْدرُوا عَلَیْهَا قَدْ أَحَاطَ اللَّهُ بهَا وَکَانَ اللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرًا

 

و غنیمت های دیگری که به آنها ظفر نیافته اید و خداوند حتماً به آنها احاطه دارد و خدا بر هر چیزی توانا است.

 

1 - وعده خداوند به مؤمنان، در دستیابی آنان به غنایمی، علاوه بر غنایم خیبر

 

و أخری لم تقدروا علیها

با توجه به این که آیه قبل در زمینه غنایم خیبر بوده; واژه «أخری» در مقایسه با غنایم خیبر به کار رفته است.

 

2 - اخبار خداوند، از دستیابی مسلمانان به پیروزی های بزرگ و فراتر از توان به کار گرفته شده از سوی آنان در فتح خیبر

 

و أخری لم تقدروا علیها

با توجه به این که آیات شریفه، در محدوده صلح حدیبیه و جنگ خیبر نازل شده است; تعبیر «لم تقدروا» می رساند که مؤمنان غنایمی در پیش دارند که اکنون توان دستیابی به آن را ندارند; یعنی، به دست آوردن آن غنایم، نیازمند توانی بیش از این است.

 

3 - نوید الهی، به فزونی مداوم قدرت مسلمانان و دستیابی ایشان به فتوحاتی برتر از تصور آنان

 

و أخری لم تقدروا علیها قد أحاط اللّه بها

برداشت یاد شده در صورتی است که مراد از «لم تقدروا...» این باشد که شما الان قادر به پیش بینی آن نیستید; چون نه توان آن را در خود سراغ دارید و نه زمینه آن را فراهم می بینید; ولی خداوند براساس احاطه علمی خود، این هر دو را می داند و به شما نوید می دهد.

 

4 - احاطه علمی خداوند، بر تمامی رخدادها و حوادث آینده

 

و أخری ... قد أحاط اللّه بها

 

5 - خبرهای خداوند از آینده پیروزمند مؤمنان، متکی به علم گسترده و همه جانبه او

 

وعدکم اللّه ... و أخری لم تقدروا علیها قد أحاط اللّه بها

از ارتباط «قد أحاط...» با مطالب قبل، برداشت بالا استفاده می شود.

 

6 - خداوند، دارای قدرت ازلی و نامحدود

 

و کان اللّه علی کلّ شیء قدیرًا

تعبیر «کان اللّه» بر ازلی بودن قدرت و تعبیر «علی کلّ شیء» برنامحدود بودن آن، دلالت دارد.

 

7 - علم و قدرت گسترده، دو پشتوانه مهم تحقّق وعده های الهی

 

وعدکم اللّه ... و أخری لم تقدروا علیها و قد أحاط اللّه بها و کان اللّه علی کلّ شیء قدیرًا

از این که خداوند، پس از بشارت های مختلف به مؤمنان، به دو صفت مهم خویش (علم و قدرت فراگیر) اشاره کرده است، مطلب بالا استفاده می شود.

 

8 - توجّه به علم و قدرت الهی، زمینه امیدواری مؤمنان به پیروزی راه ایمان

 

قد أحاط اللّه بها و کان اللّه علی کلّ شیء قدیرًا

از این که خداوند، پس از نوید دادن به قدرت و پیروزی مؤمنان در آینده، علم و قدرت خویش را به ایشان یادآور شده است; مطلب بالا را می توان نتیجه گرفت.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 1، 2

بشارت

بشارت ازدیاد قدرت 3; بشارت پیروزیهای بزرگ 3

تاریخ

منشأ تحولات تاریخ 4

خدا

آثار علم خدا 7; آثار قدرت خدا 7; ازلیت قدرت خدا 6; بشارتهای خدا 3; زمینه تحقق وعده های خدا 7; وسعت علم خدا 4، 5; وسعت قدرت خدا 6; وعده های خدا 1

ذکر

آثار ذکر علم خدا 8; آثار ذکر قدرت خدا 8

غزوه خیبر

غنایم غزوه خیبر 1

غنیمت

وعده غنیمت 1

قرآن

پیشگوییهای قرآن 2; منشأ پیشگوییهای قرآن 5

مؤمنان

پیروزی مؤمنان 8; پیشگویی پیروزی مؤمنان 5; زمینه امیدواری مؤمنان 8; وعده به مؤمنان 1

مسلمانان

بشارت به مسلمانان 3; پیشگویی پیروزی مسلمانان 2