تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الجاثیه- آیه21 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أًمْ حَسبَ الَّذینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أّن نَّجْعَلَهُمْ کَالَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاء مَّحْیَاهُم وَمَمَاتُهُمْ سَاء مَا یَحْکُمُونَ

آیا کسانی که مرتکب بدی ها شده اند، پنداشته اند که آنان را مانند کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، قرار می دهیم که زندگی و مرگشان مساوی باشد [و همان طور که در زندگی یکسان بهره مند بودند بعد از مرگ هم یکسان باشند]؟ چه بد حکمی می کنند!

 

1 - گنه کاران، دارای حسابی مجزّا از مؤمنان نیک کردار، در پیشگاه الهی

 

أم حسب الذین ... کالذین ءامنوا

 

2 - بی توجهی به عدالت الهی در نظام حسابرسی، از زمینه های گناه پیشگی است.

 

أم حسب الذین اجترحوا السیّئات

پرسش انکارآمیز خداوند در زمینه پندار غلط گناه پیشگان، حکایت از این می کند که چنین پنداری در اهل گناه، وجود داشته و یا زمینه بروز دارد. لحن توبیخی و هدایت گرانه آیه شریفه، می رساند که این پندار، خود موجب انحراف است و برای از میان بردن انحراف، باید پندار را نقد و ابطال کرد.

 

3 - ارزش و مرتبت انسان در پیشگاه خداوند، در گرو ایمان و عمل صالح است.

 

أم حسب الذین ... أن نجعلهم کالذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

 

4 - چگونگی مرگ و زندگی انسان، در گرو چگونگی اعمال او است.

 

اجترحوا السیّئات أن نجعلهم کالذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت سواء محیاهم و مماتهم

 

5 - ثمربخشی ایمان و عمل صالح، در پرتو پیوستگی آن دو باهم

 

کالذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

 

6 - ایمان و عمل صالح، از لوازم و مظاهر یقین به وحی و هدایت آسمانی است.

 

لقوم یوقنون ... أن نجعلهم کالذین ءامنوا و عملواالصـلحـت

«الذین آمنوا و عملوا الصالحات» می تواند عنوان دیگری برای «لقوم یوقنون» ـ در آیه قبل ـ باشد.7 - زندگی و مرگ مؤمنان نیک کردار، غیرقابل قیاس با زندگی و مرگ گناه پیشگان

أم حسب الذین اجترحوا السیّئات أن نجعلهم کالذین ءامنوا و عملواالصـلحـت سواء محیاهم و مماتهم

 

8 - مؤمنان نیک کردار، بهره مند از رحمت و هدایت الهی در دنیا و گناه پیشگان محروم از آنند.

 

و هدًی و رحمة لقوم یوقنون ... أن نجعلهم کالذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت

منظور از تفاوت مؤمنان صالح با گناه پیشگان در دنیا ـ به قرینه آیه قبل ـ ممکن است تمایزشان در بهرهوری از رحمت و هدایت الهی باشد.

 

9 - خطاپیشگی و غوطهوری در گناه، مایه سقوط و بدفرجامی انسان و نه لغزش های ناخواسته *

 

اجترحوا السیّئات

تعبیر «إجترحوا» ـ که در آن معنای طلب و پی جویی نهفته است ـ می تواند بیانگر این معنا باشد که آنچه انسان را از جرگه مؤمنان صالح خارج می سازد، نه صرف لغزش; بلکه گناه جویی است.

 

10 - بازتاب ایمان و عمل صالح، در زندگی و مرگ انسان

 

أن نجعلهم کالذین ءامنوا ... محیاهم و مماتهم

 

11 - برابر پنداشتن افراد صلاح پیشه و خطاکار، حکمی ناروا است.

 

أم حسب ... ساء ما یحکمون

 

12 - تناسب زندگی دنیوی انسان، با حیات اخروی او

 

أم حسب الذین ... سواء محیاهم و مماتهم

انسان

تفاوت زندگی انسان ها 7; تفاوت مرگ انسان ها 7; عوامل انحطاط انسان 9; ملاک ارزش انسان 3

ایمان

آثار ایمان 3، 5، 10; ایمان و عمل صالح 5; زمینه ایمان 6

خدا

حسابرسی خدا 1، 2

دنیا

رابطه دنیا و آخرت 12

رحمت

محرومان از رحمت 8; مشمولان رحمت 8

زندگی

عوامل مؤثر درزندگی 10; کیفیت زندگی 4

صالحان

تفاوت صالحان و خطاکاران 11

عمل

آثار عمل 4

عمل صالح

آثار عمل صالح 3، 5، 10; زمینه عمل صالح 6

غفلت

آثار غفلت از عدالت خدا 2

فرجام

عوامل شومی فرجام 9

قضاوت

قضاوت ناحق 11

گمراهان 8

گناه

آثار اصرار بر گناه 9; زمینه گناه 2

گناهکاران

حسابرسی گناهکاران 1; زندگی گناهکاران 7; گمراهی گناهکاران 8; محرومیت گناهکاران 8; مرگ گناهکاران 7

مؤمنان

حسابرسی مؤمنان 1; زندگی مؤمنان 7; فضایل مؤمنان 8; مرگ مؤمنان 7

مرگ

کیفیت مرگ 4، 10

مهتدین 8

وحی

یقین به وحی 6