تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الجاثیه- آیه8 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَسْمَعُ آیَاتِ اللَّهِ تُتْلَی عَلَیْهِ ثُمَّ یُصِرُّ مُسْتَکْبرًا کَأَن لَّمْ یَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بعَذَابٍ أَلِیمٍ

 

که آیات خدا را که بر او خوانده می شود، می شنود سپس با حالت تکبّر [بر کفرش] اصرار میورزد آن سان که گویی آنها را نشنیده است; پس او را به عذابی دردآور بشارت ده.

 

1 - اصرار مستکبرانه بر کفر، به رغم شنیدن آیات الهی، در پی دارنده عذابی بس دردناک

 

یسمع ءایـت اللّه ... فبشّره بعذاب ألیم

 

2 - استکبار، عامل نادیده انگاشتن حقایق وحی و اصرار بر انکار آن *

 

یسمع ءایـت اللّه تتلی علیه ثمّ یصرّ مستکبرًا کأن لم یسمعها

تعبیر «مستکبراً کأن لم یسمعها» چنین می نمایاند که صفت استکبار، از عوامل مهم کفر و پافشاری بر رد آیات روشن الهی است.

 

3 - کیفر الهی برای کافران، پس از اتمام حجت بر ایشان

 

تتلی علیه ... فبشّره بعذاب ألیم

 

4 - تهدید مستکبران کفرپیشه از سوی خداوند، به عذابی سخت و بدفرجام

 

فبشّره بعذاب ألیم

 

5 - کافران حق ناپذیر مورد تمسخر و تحقیر

 

فبشّره

ذکر عذاب، تناسبی با کاربرد واژه بشارت ندارد. ازاین رو تعبیر به بشارت می تواند به عنوان سخریه و تحقیر باشد.

 

6 - استکبار کافران و اصرارشان بر کفر، هنگام تلاوت آیات الهی بر آنان

 

تتلی علیه ثمّ یصرّ مستکبرًا

بنابراین که «ثمّ» برای تراخی رتبی باشد ـ نه زمانیـ برداشت بالا استفاده می شود.

 

7 - تکبر و غرور، مانع از دریافت حقیقت

 

ثمّ یصرّ مستکبرًا

 

8 - تأثیر مقطعی و ناپایدار آیات الهی بر روح مستکبران *

 

تتلی علیه ثمّ یصرّ مستکبرًا کأن لم یسمعها

بنابراین که واژه «ثمّ» دال بر تراخی زمانی باشد، می توان چنین برداشت کرد که آیات الهی، تأثیر گذرا و مقطعی در کافران دارد; اما در نهایت انگیزه های استکباری آنان، مانع از تأثیرگذاری آن آیات در وجود آنها می شود.

 

9 - خصلت های روحی انسان، دارای تأثیر عمیق بر شناخت های وی *

 

مستکبرًا کأن لم یسمعها

تعبیر «مستکبراً»، در صورتی که مشعر به علیت باشد، می فهماند که «کبر» به عنوان یک روحیه و خصلت بر دریافت های معرفتی و حسّی انسان تأثیر می گذارد و چه بسا آن را خنثی می کند (کأن لم یسمعها).

 

10 - دروغ پردازی و گناه پیشگی، مانع از شنود و دریافت بایسته آیات الهی است.

 

أفّاک أثیم . یسمع ءایـت اللّه ... ثمّ یصرّ مستکبرًا کأن لم یسمعها

آیات خدا

موانع درک آیات خدا 10; نقش آیات خدا 8

اتمام حجت

آثار اتمام حجت 3

استکبار

آثار استکبار 2

انسان

صفات انسان 9

تکبر

آثار تکبر 7

حق

استهزای حق ناپذیران 5; تحقیر حق ناپذیران 5; عوامل حق ناپذیری 2; موانع حق پذیری 7

خدا

اتمام حجت خدا 3; تهدیدهای خدا 4; قانونمندی کیفرهای خدا 3

دروغ

آثار دروغ 10

شناخت

آفات شناخت 10; عوامل مؤثر در شناخت 9

عذاب

تهدید به عذاب 4; عذاب دردناک 1; عذاب سخت 4; مراتب عذاب 1، 4; موجبات عذاب 1

کافران

اتمام حجت بر کافران 3; استکبار کافران 6; استهزای کافران 5; تحقیر کافران 5; تهدید کافران 4; فرجام شوم کافران 4; کافران هنگام تلاوت آیات خدا 6; کیفر کافران 3; لجاجت کافران 6

کفر

آثار اصرار بر کفر 1

گناه

آثار گناه 10

مستکبران

تأثیرناپذیری مستکبران 8; تهدید مستکبران 4; صفات مستکبران 8; فرجام شوم مستکبران 4

وحی

عوامل تکذیب وحی 2