تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه 49– کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَالُوا یَا أَیُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ بمَا عَهِدَ عِندَکَ إِنَّنَا لَمُهْتَدُونَ

و گفتند: ای ساحر! پروردگارت را به آنچه نزد تو عهد کرده است برای ما بخوان [تا عذاب را از ما بردارد که در آن صورت] قطعاً هدایت تو را خواهیم پذیرفت.

 

1 - متهم شدن موسی(ع)، به سحر و افسون گری از سوی فرعونیان

 

و قالوا یـأیّه الساحر ادع

 

2 - استمرار مواضع خصمانه و حق ستیزانه فرعونیان در مقابل موسی(ع)، حتی پس از گرفتار آمدن آنان به عذاب الهی

 

إذا هم منها یضحکون ... و أخذنـهم بالعذاب ... و قالوا یـأیّه الساحر

فرعونیان پس از گرفتار شدن به عذاب های متعدد، همچنان راه کج خویش را ادامه داده و موسی(ع) را ساحر می نامیدند.

 

3 - آشنایی مردم عصر موسی(ع)، با مقوله سحر و آثار شگفت آن

 

و قالوا یـأیّه الساحر

متهم کردن موسی(ع)، به سحر پس از مشاهده آیات شگفت الهی، نشان می دهد که فرعونیان مشابه آن کارها را در توان ساحران می دیدند.

 

4 - اتهام ساحری و جادوگری به پیامبران، ترفندی از سوی مخالفان ایشان

 

و قالوا یـأیّه الساحر

 

5 - ساحران، دارای موقعیت و احترام در میان جامعه فرعونی *

 

و قالوا یـأیّه الساحر

برداشت یاد شده بدین احتمال است که خطاب «یـأیّه الساحر»، استهزایی نباشد; بلکه برای احترام ادا شده باشد. و مؤید آن، ذیل آیه شریفه است که فرعونیان از موسی(ع) تقاضای رفع عذاب کردند.

 

6 - درخواست عاجزانه فرعونیان از موسی(ع)، در رفع عذاب از آنان

 

   و أخذنـهم بالعذاب ... ادع لنا ربّک بما عهد عندک 7 - فرعونیان، گرفتار تناقض فکری و رفتاری در برابر دعوت موسی(ع)

و قالوا یـأیّه الساحر ادع لنا ربّک

فرعونیان، از یک سو موسی(ع) را ساحر می خوانند و از سوی دیگر برای رفع بلا دست به دامان او می شوند و این خود نمایانگر تشتت و تناقضی است که بدان گرفتار آمده اند.

 

8 - غرور و تبختر فرعونیان، در اوج درماندگی و احساس نیاز به موسی(ع)

 

و قالوا یـأیّه الساحر ادع لنا ربّک

 

9 - اصرار و لجاجت فرعونیان، در نپذیرفتن ربوبیت مطلقه الهی، حتی پس از گرفتار آمدن به عذاب

 

ادع لنا ربّک

فرعونیان به جای «ربّنا» «ربّک» گفته اند; با این که موسی(ع) خداوند را «ربّ العالمین» معرفی کرد. از این مطلب اعتراف نکردن به ربوبیت مطلقه و در نتیجه لجاجت آنان استفاده می شود.

 

10 - وعده خداوند به موسی(ع)، درباره رفع عذاب فرعونیان، در صورت روی آوردن آنان به حق

 

ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون

به قرینه ذیل این آیه و آیه بعد، به دست می آید که مراد از «ما عهد عندک»، وعده خداوند به رفع عذاب از فرعونیان در صورت پذیرش هدایت است.

 

11 - مجازات حق ناپذیران، پیمان خداوند با پیامبران خویش

 

ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون

با توجه به سیاق آیات ـ که راجع به عذاب است ـ استفاده می شود که عهد الهی همان عذاب هدایت ناپذیران است.

 

12 - فرعونیان پس از گرفتاری به عذاب الهی به موسی(ع) وعده دادند که در صورت رفع عذاب، ایمان خواهند آورد.

 

و قالوا یـأیّه السـحر ادع لنا ربّک بما عهد عندک إنّنا لمهتدون

 

13 - فرعونیان پس از گرفتاری به عذاب الهی، اظهار ایمان کرده و خود را مردمی هدایت یافته قلمداد کردند.*

 

و قالوا ... إنّنا لمهتدون

جمله «إنّنا لمهتدون» ممکن است خبر از تسلیم شدن در برابر هدایت های الهی باشد. در این صورت مفاد آیه این است که فرعونیان پس از نزول عذاب، ادعای ایمان کرده و از موسی(ع) خواستند که خداوند نیز به عهدش در رفع عذاب از آنان، وفا کند.

انبیا

تهمت جادوگری به انبیا 4; روش برخورد مخالفان انبیا 4

بنی اسرائیل

تاریخ بنی اسرائیل 5

جادو

تاریخ جادو 3; جادو در دوران بنی اسرائیل 3; جادو در دوران موسی(ع) 3

جادوگران فرعون

احترام جادوگران فرعون 5; موقعیت اجتماعی جادوگران فرعون 5

حق

کیفر حق ناپذیران 11

خدا

عهد خدا با انبیا 11; مکذبان ربوبیت خدا 9; وعده های خدا 10

عذاب

درخواست رفع عذاب 6

فرعونیان

آثار حق پذیری فرعونیان 10; آثار عذاب فرعونیان 12، 13; استمداد فرعونیان 6; اظهار ایمان فرعونیان 13; بینش فرعونیان 13; تداوم حق ستیزی فرعونیان 2; تداوم دشمنی فرعونیان 2; تضاد در رفتار فرعونیان 7; تضاد فکری فرعونیان 7; تکبر فرعونیان 8; تهمتهای فرعونیان 1; خواسته های فرعونیان 6; زمینه ایمان فرعونیان 12; شرایط رفع عذاب از فرعونیان 10; عجب فرعونیان 8; عجز فرعونیان 8; عذاب فرعونیان 9; فرعونیان و دعوت موسی(ع) 7; فرعونیان و موسی(ع) 2; لجاجت فرعونیان 9

موسی(ع)

استمداد از موسی(ع) 6; تهمت جادوگری به موسی(ع) 1; قصه موسی(ع) 10، 12; موسی(ع) و فرعونیان 6; وعده به موسی(ع) 10، 12