تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الدخان- آیه 49– کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

ذُقْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزیزُ الْکَرِیمُ

 

[و می گویند:] بچش که بی شک تو همان عزّتمند بزرگواری!

 

1- وجود شکنجه روحی برای دوزخیان، افزون بر عذاب های شدید جسمی

 

ثمّ صبّوا فوق رأسه ... ذق إنّک أنت العزیز

تعبیر «ذق إنّک...»، بیانگر اوج تحقیر و تمسخر آنان است که این خود نوعی شکنجه روحی می باشد.

 

2- زورمداری، برتری جویی و اشرافی گری در دنیا، از ویژگی های عمده گنه کاران دوزخی

 

ذق إنّک أنت العزیز الکریم

تحقیر، تمسخر و توبیخ شدن دوزخیان، با تعابیر «العزیز» و «الکریم»، اشعار به این نکته دارد که تحقیرشوندگان، از جمله کسانی اند که در دنیا برای خویش عزت و جایگاهی رفیع قائل بودند.

 

3- ذلت و خواری اشراف و سران کفر در آخرت، نتیجه برتری جویی ناروای آنان در دنیا

 

ذق إنّک أنت العزیز الکریم

مخاطب قرار گرفتن این گروه از دوزخیان بهوسیله وصف «العزیز الکریم»، می نمایاند که مجازات آنان، پیامد روحیه تکبرمنشانه و برتری جویانه ایشان است. در حقیقت آنان، آثار رفتار شوم خویش در دنیا را می بینند.

 

4- روحیه اقتدار و اشرافی گری، زمینه ساز غوطهوری انسان در گناه

 

طعام الأثیم ... ذق إنّک أنت العزیز الکریم

در این آیات، دوزخیانِ مبتلا به عذاب شدید و گدازنده، در ابتدا با وصف «الأثیم» (به معنای غوطهور در گناه) و سپس با وصف «العزیز الکریم» یاد شده اند. ارتباط این اوصاف، بیانگر مطلب یاد شده است.

 

5- مراتب شدید و هلاکت بار عذاب دوزخ، متوجه گناه پیشگان مغرور و پیشوایان کفر و نه همه گنه کاران*

 

طعام الأثیم کالمهل ... ثمّ صبّوا فوق رأسه ... ذق إنّک أنت العزیزالکریم

از مبالغه نهفته در «الأثیم» و نیز وصف «العزیز الکریم»، این احتمال شکل می گیرد که عذاب های شدید مطرح شده در این آیات، برای هر گنه کاری نیست; بلکه مخصوص دارندگان اوصاف یاد شده است.

 

6- عزت ها و شرافت های دنیوی، متکی به گناه و حق ستیزی، ناپایدار و منتهی به ذلت و درماندگی است.

 

ذق إنّک أنت العزیز الکریم

 

7- تهدید سران مشرک و ستیزه جوی مکه از سوی خداوند

 

ذق إنّک أنت العزیز الکریم

چنان که از لحن آیات و برخی از تفاسیر استفاده می شود، این آیات تعریضی به سردمداران شرک مکه دارد.

اشراف

آثار برتری طلبی اشراف 3; عوامل ذلت اخروی اشراف 3

اشرافیت

آثار اشرافیت 4

جهنم

شدت عذابهای جهنم 5; مراتب عذابهای جهنم 5

جهنمیان

اشرافیگری جهنمیان 2; برتری طلبی جهنمیان 2; شکنجه های روحی جهنمیان 1; ظلم جهنمیان 2; عذابهای جسمی جهنمیان 1; ویژگیهای جهنمیان 2

حق

آثار حق ستیزی 6

خدا

انذارهای خدا 7

ذلت

عوامل ذلت 6

رهبران

آثار برتری طلبی رهبران کفر 3; انذار رهبران شرک 7; عذاب رهبران کفر 5; عوامل ذلت اخروی رهبران کفر 3

عزت

ناپایداری عزت دنیوی 6

قدرت طلبی

آثار قدرت طلبی 4

گناه

آثار گناه 6; زمینه گناه 4

گناهکاران

اشرافیگری گناهکاران 2; برتری طلبی گناهکاران 2; ظلم گناهکاران 2; عذاب گناهکاران 5; ویژگیهای گناهکاران 2

متکبران

عذاب اخروی متکبران 5

مشرکان مکه

انذار مشرکان مکه 7