تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه 77– کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَنَادَوْا یَا مَالِکُ لِیَقْضِ عَلَیْنَا رَبُّکَ قَالَ إِنَّکُم مَّاکِثُونَ

 

و ندا می کنند: ای مالک! [بگو:] پروردگارت به ما مرگ دهد، می گوید: شما حتماً ماندنی هستید.

 

1 - التجای دوزخیان به نگهبانان دوزخ، برای وساطت میان ایشان و پروردگار

 

و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

 

2 - جایگاه دوزخیان، دور از محل استقرار نگهبانان دوزخ

 

و نادوا

کاربرد واژه «ندا» به جای «قول»، می تواند اشاره به این نکته باشد که دوزخیان با فاصله بسیار تقاضای وساطت مالک دوزخ را دارند.

 

3 - دوزخیان، عاجزانه در تمنای مرگ و نابودی، برای رهایی یافتن از عذاب

 

کانوا هم الظـلمین . و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

 

4 - استقبال مجرمان از مرگ در جهنم، نمایانگر شدت عذاب اخروی ایشان است.

 

و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

 

5 - جهنم، دارای نگهبان و سرپرستی معین و مشخص

 

و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

خطاب «یا مالک» از سوی جهنمیان، بیانگر این است که جهنم دارای نگهبان مشخصی است.

 

6 - دوزخیان، محروم از گفتوگوی مستقیم با خداوند *

 

و نادوا یـملک لیقض علینا

از این که جهنمیان برای رفع عذاب از خود، نگهبانان جهنم را واسطه قرار می دهند، مطلب بالا قابل برداشت است.

 

7 - دوزخیان، آگاه به مقام ویژه موکّل دوزخ در پیشگاه خداوند

 

و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

از درخواست وساطت جهنمیان از فرشته موکّل دوزخ و نیز به کار بردن عبارت «ربّک»، مطلب بالا استفاده می شود.

 

8 - گستره قدرت الهی در جهان واپسین، مورد باور تمامی انسان ها حتی دوزخیان

 

و نادوا یـملک لیقض علینا ربّک

از این که جهنمیان نجات خود را به دست خداوند می دیدند و فرشتگان را به شفاعت می طلبیدند، استفاده می شود که حتی دوزخیان نیز در قیامت به قدرت الهی باور دارند.

 

9 - تمنای دوزخیان برای رهایی از عذاب، تمنایی بی جا و غیر قابل پذیرش

 

و نادوا ... إنّکم مـکثون

 

10 - مرگ و فنا، در دوزخ راه ندارد.

 

لیقض علینا ربّک ... إنّکم مـکثون

 

11 - خلود و جاودانگی در جهنم، نتیجه ظلم و ستم پیشگی است.

 

کانوا هم الظـلمین ... إنّکم مـکثون

با توجه به واژه «ماکثون» و ارتباط این آیه با آیات قبل، استفاده می شود که خلود، نتیجه ظلم مجرمان است.

 

12 - «قال سید بن طاوس، اقول فی الحدیث . إنّ أهل النار إذا دخلوها و رأوا أنکالها ... فیومّلون ... لیخفّ عنهم بعض العذاب ... فإذا یئسوا من خزنة جهنم رجعوا إلی مالک مقدّم الخُزّان و أمّلوا أن یخلّصهم من ذلک الهوان کما قال جلّ جلاله «و نادوا یا مالک لیقض علینا ربّک» قال: فیحبس عنهم الجواب أربعین سنة ثمّ یجیبهم کما قال اللّه فی کتابه المکنون. «إنّکم ماکثون»...;(1)

 

سیدبن طاووس گوید: در حدیث است که دوزخیان زمانی که داخل آتش شده و عذاب های آن جا را می بینند ... آرزو می کنند ... تا مقداری از عذاب از آنان برداشته شود و وقتی از مأموران جهنم مأیوس شدند، سراغ مالک دوزخ که [رتبه] او بر همه مأموران مقدم است، رفته و آرزو می کنند که او آنها را از این ذلت رهایی دهد; همان طور که خداوند می فرماید: «و نادوا یا مالک لیقض علینا ربّک». جواب آنان چهل سال داده نمی شود; سپس همان گونه که خدا در کتاب محفوظ خود فرموده چنین جواب می دهد: إنّکم ماکثون»... .

آرزو

آرزو ی بیجا 9; آرزو ی تخفیف عذاب 12; آرزو ی مرگ 3، 4; آرزو ی نجات از عذاب 3، 9

ایمان

ایمان به قدرت خدا 8

جهنم

استمداد از مالک جهنم 12; استمداد از نگهبانان جهنم 12; التجا به نگهبانان جهنم 1; جاودانگی جهنم 10; جایگاه نگهبانان جهنم 2; عوامل جاودانگی در جهنم 11; فضایل نگهبانان جهنم 7; مرگ در جهنم 10; نگهبانان جهنم 5; ویژگیهای جهنم 10

جهنمیان

آرزوی جهنمیان 3، 4، 9، 12; التجای جهنمیان 1; جایگاه جهنمیان 2; عقیده جهنمیان 8; علم جهنمیان 7; محرومیت جهنمیان 6

خدا

قدرت اخروی خدا 8; محرومان از گفتگو با خدا 6; وسعت قدرت خدا 8

روایت 12

ظلم

آثار روایت 11 12

مجرمان

آرزوی اخروی مجرمان 4; شدت عذاب اخروی مجرمان 4

پی نوشت ها:

1. بحارالأنوار، ج 8، ص 304، ح 63; تفسیر برهان، ج 4، ص 154، ح 1.