تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الحد ید – آیه 18 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ

همانا مردان و زنانی که انفاق می کنند و به خدا قرض می دهند قرضی نیکو، [پاداش آن] مضاعف برایشان خواهد بود، و اجری گران مایه خواهند داشت.

 

1 - خداوند، مردان و زنان مؤمن را به انفاق کردن و پرداخت صدقه فرا می خواند.

 

إنّ المصّدّقین و المصّدّقـت ... لهم أجر کریم

 

2 - صدقه و انفاق در راه خداوند، باید برنامه همیشگی مؤمنان باشد; نه به صورت مقطعی و موقت.

 

إنّ المصّدّقین و المصّدّقـت

تکیه بر وصف (اسم فاعل)، بیانگر آن است که صدقه دادن در بینش الهی، در صورتی ارزشمند خواهد بود که به صورت خصلتی برای مؤمنان درآید.

 

3 - تلاش برای رفع احتیاج نیازمندان، وظیفه ای بر عهده زنان و مردان مؤمن

 

إنّ المصّدّقین و المصّدّقـت

 

4 - صدقه و انفاق در راه خداوند، قرض دادن به او محسوب می شود.

 

إنّ المصّدّقین ... و أقرضوا اللّه

جمله «و أقرضوا اللّه»، عطف تفسیری و بیانگر حقیقت صدقه و انفاق است. آن این که کسانی که با صدقات خود، احتیاج نیازمندان را برطرف می کنند، در واقع به خدا وام می دهند.

 

5 - وام دادن به خداوند (صدقه و انفاق در راه او)، قرضی نیکو و بس با ارزش است.

 

و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا

وصف «حسناً»، می تواند قید توضیحی و یا قید تخصیصی باشد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال اول است.

 

6 - مرغوب بودن کالای مورد انفاق و خلوص نیتِ انفاق کننده، دو عنصر لازم در صدقه و انفاق

 

و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا

در صورتی که وصف «حسناً» قید تخصیصی باشد، ناظر به حسن فاعلی (خلوص نیت) و حسن فعلی (پرداخت کالای مرغوب) خواهد بود.

 

7 - خداوند، در قبال وامی که مؤمنان به او می دهند (در راه او صدقه می دهند)، دو پاداش (پاداشی در دنیا و پاداشی در آخرت) عطا می کند.

 

و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا یضـعف لهم و لهم أجر کریم

برداشت یاد شده بدان احتمال است که جمله «فیضاعف لهم»، ناظر به پاداش دنیوی و جمله «و لهم أجر کریم» ناظر به پاداش اخروی باشد.

 

8 - بهره جستن از خصلت نفع طلبی انسان ها، از روش های قرآن برای تشویق آنان به کارهای خیر و انفاق در راه خداوند

 

و أقرضوا اللّه ... یضـعف لهم و لهم أجر کریم

 

9 - خداوند، در دنیا ـ حداقل ـ دو برابر مقدار وامی که مؤمنان به او می دهند (در راه او صدقه می پردازند)، به آنان بازمی گرداند.

 

و أقرضوا اللّه قرضًا حسنًا یضـعف لهم

«مضاعفة» (مصدر «یضاعف») به دو چندان کردن و بالاتر از آن (چند و چندین برابر نمودن) اطلاق می شود (مفردات راغب).

 

10 - صدقه دادن در راه خدا، مایه افزون شدن مال است; نه سبب کم شدن آن.

 

إنّ المصّدّقین ... یضـعف لهم

قید «یضاعف لهم» شاید ناظر به این معنا باشد که صدقه ـ برخلاف پندار مردم ـ باعث کم شدن مال آنان نمی شود; بلکه باعث می گردد که مال آنان رشد کند و فزونی یابد.

 

11 - خداوند، در برابر قرض الحسنه که مؤمنان به او می دهند علاوه بر باز پس دادن چند برابر آن در دنیا پاداش نفیس و گران سنگی نیز در آخرت به ایشان عطا خواهد کرد.

 

إنّ المصّدّقین ... و أقرضوا اللّه ... و لهم أجر کریم

واژه «کریم»، در هر مورد معنایی متناسب با همان جا دارد و در این جا به معنای عظیم، نفیس و گران سنگ است.

 

12 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال إنّ اللّه عزّوجلّ ...فرض فی أموال الأغنیاء حقوقاً غیر الزکاة فقال عزّوجلّ: «...أقرضوا اللّه قرضاً حسناً» و هـذا غیر الزکاة...;(1)

 

از امام صادق(ع) روایت شده که خدای عزّوجلّ ...در اموال صاحبان ثروت، حقی غیر زکات واجب نموده... و فرموده است: «...أقرضوا اللّه قرضاً حسناً» و این «قرض حسن» غیر از زکات است...».

انسان

صفات انسان 8; منفعت طلبی انسان 8

انفاق

آداب انفاق 6; اخلاص در انفاق 6; ارزش انفاق 5; اهمیت انفاق1; اهمیت تداوم انفاق 2; تشویق به انفاق 8; حقیقت انفاق 4; مرغوبیت مورد انفاق 6

انگیزش

عوامل انگیزش 8

پاداش

پاداش مضاعف 7، 9; مراتب پاداش 11

تربیت

روش تربیت 8

ثروتمندان

تکلیف ثروتمندان 12

خدا

پاداش اخروی قرض به خدا 7، 11; پاداش دنیوی قرض به خدا 7، 9، 11; توصیه های خدا 1; قرض به خدا4، 5; مراد از قرض به خدا 12

روایت 12

صدقه

آثار صدقه 10; آداب صدقه 6; ارزش صدقه 5; اهمیت تداوم صدقه2; اهمیت صدقه 1; پاداش اخروی صدقه 7; پاداش دنیوی صدقه 7، 9; حقیقت صدقه 4

عمل

تشویق به عمل خیر 8; عمل پسندیده 5

فقرا

اهمیت تأمین فقرا 3; حقوق فقرا 12

قرض الحسنه 5

مال

زمینه ازدیاد مال 10

مؤمنان

توصیه به مؤمنان 1; مسؤولیت مؤمنان 2، 3

واجبات

واجبات مالی 12

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 498، ح 8; تفسیر برهان، ج 4، ص 291، ح 1.