تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الاحقاف- آیه33 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ یَعْیَ بخَلْقِهِنَّ بقَادرٍ عَلَی أَنْ یُحْیِیَ الْمَوْتَی بَلَی إِنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ

 

آیا [توجّه نکرده و] ندانسته اند که آن خدایی که آسمان ها و زمین را خلق کرده و از خلق کردن آنها خسته نشده، بر زنده کردن مردگان توانا است؟ آری به یقین او بر هر چیزی توانا است.

 

1- نمودهای آفرینش، گواهی آشکار بر قدرت خداوند

 

أوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلق السمـوت و الأرض ... بقـدر

 

2- خداوند، خواهان اندیشیدن انسان به مظاهر قدرت او، در آسمان ها و زمین

 

أوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلق السمـوت و الأرض ... بقـدر

 

3- تردید مشرکان، در امکان معاد، در عین اعتقاد به وجود آفریدگار *

 

أوَلم یروا أنّ اللّه الذی خلق ... بقـدر علی أن یحیی الموتی

با توجه به این که مخاطب آیه شریفه، مشرکان است و اصل وجود خداوند مسلم شمرده شده و صرفاً برای امکان معاد، برهان آمده است; مطلب بالا استفاده می شود.

 

4- آفرینش توانمندانه آسمان ها و زمین از سوی خداوند، دلیل قدرت او بر تجدید حیات مردگان

 

اللّه الذی خلق ... و لم یعی بخلقهنّ بقـدر علی أن یحیی الموتی

 

5- عارض نگشتن کم ترین ضعف و خستگی بر خداوند، در نتیجه آفرینش آسمان ها و زمین

 

و لم یعی بخلقهنّ

مفاد جمله «لم یعی بخلقهنّ» راه نیافتن تعب و خستگی در ذات حق است.

 

6- اصول و معارف دین، مبتنی بر دلیل و برهان عقلی

 

أوَلم یروا أنّ اللّه ... بقـدر علی أن یحیی الموتی

خداوند در این آیه، برای اثبات امکان زنده شدن دو باره مردگان، دلیل عقلی آورده است و آن نمود مظاهر قدرت و حکمت در پیکره آفرینش است.

 

7- بعید شمردن تجدید حیات مردگان، ناشی از سطحی نگری انسان به هستی و خالق آن است.

 

أوَلم یروا أنّ اللّه خلق ... بقـدر علی أن یحیی الموتی

تعبیر «أوَلم یروا...» بیانگر نوعی سرزنش است; یعنی، منکران معاد، بدون تأمّل و اندیشه در نظام هستی، به انکار آن پرداخته اند; در حالی که اگر به دقت می نگریستند، قدرت خداوند را بر حیات مردگان به وضوح درمی یافتند.

 

8- خداوند، دارای قدرت مطلق و نامحدود

 

بلی إنّه علی کلّ شیء قدیر

 

9- عظمت آفرینش آسمان ها و زمین، نمایانگر قدرت مطلقه خداوند بر هر چیز; علاوه بر قدرت او بر احیای مردگان

 

خلق السمـوت و الأرض ... بلی إنّه علی کلّ شیء قدیر

از ارتباط بخش های این آیه، مطلب بالا استفاده می شود; زیرا در مرحله نخست از آفرینش آسمان ها و زمین، قدرت خداوند بر احیای مردگان استفاده شده است; ولی در مرحله بعد، نتیجه ای کلی تر (قدرت مطلقه الهی) مطرح گردیده است.

آسمان

آثار خلقت آسمان ها 5; خلقت آسمان ها 4

آفرینش

عظمت خلقت آفرینش 9

آیات خدا

نقش آیات آفاقی 1

اسماوصفات

صفات جلال 5

تعقل

تعقل در آیات آفاقی 2; توصیه به تعقل 2

خدا

آثار خالقیت خدا 4; توصیه های خدا 2; خالقیت خدا 5; خدا و خستگی 5; خدا و ضعف 5; دلایل قدرت خدا 1، 4; نشانه های قدرت خدا 9; وسعت قدرت خدا 8

دین

برهان در دین 6; عقلانیت دین 6

زمین

آثار خلقت زمین 5; خلقت زمین 4; عظمت خلقت زمین 9

سطحی نگری

آثار سطحی نگری 7

مردگان

احیای مردگان 9

مشرکان

خداشناسی مشرکان 3; شک مشرکان 3

معاد

دلایل معاد 4; شک در معاد 3; عوامل استبعاد معاد7