تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه ۲۵ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

تُؤْتِی أُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بإِذْنِ رَبِّهَا وَیَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاس لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ

در هر زمانی میوه اش را به اذن پروردگارش می دهد. و خدا مَثَل ها را برای مردم می زند، شاید هشیار و آگاه شوند.

 

1- کلمه طیبه، چنان درخت پاکی است که ریشه ثابت و شاخه برافراشته داشته و در وقت ثمردهی، بی کم و کاست ثمر بدهد.

مثلاً کلمة طیّبة کشجرة طیّبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء . تؤتی أکلها کلّ حین

احتمال دارد که «تؤتی أکلها کلّ حین » ادامه مشبه به باشد و مراد از آن به تناسب موضوع، آن زمانی است که درخت در آن هنگام به بار می نشیند و ثمر می دهد.

 

2- اعتقادات حق با اذن پروردگار، دارای ثمردهی مداوم بوده و محدود به زمانی نیست.

مثلاً کلمة طیّبة ... تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها

احتمال دارد که «تؤتی أکلها کلّ حین» ادامه مشبه باشد که به تناسب موضوع همواره ثمر می دهد و منوط به زمان خاصی نیست.

 

3- اعتقادات حق، دارای ثمرهای فراوان بوده و همه آنها مفید است.

مثلاً کلمة طیّبة ... تؤتی أکلها کلّ حین

آوردن جمع مضاف «أکل» (خوردنیها)، که مفید عموم است، برای توصیف مشبه (کلمة طیبة)، به جای «فواکه» و «ثمرات»، می تواند مشعر به نکته یاد شده باشد.

 

4- ثمربخشی اعتقادات حق برخاسته از ربوبیت خداوند است.

تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها

 

5- عمل عوامل طبیعی در گرو اذن و فرمان خداوند است.

تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها

برداشت فوق مبتنی بر این احتمال است که «تؤتی أکلها کلّ حین» ادامه مشبه به باشد.

 

6- همه مثالهایی که خداوند برای مردم به کار می برد، جهت تنبه و تذکر به آنان است.

و یضرب الله الأمثال للناس لعلّهم یتذکّرون

 

7- به کارگیری مَثَل، از روشهای هدایتی ـ‌ تبلیغی قرآن کریم

و یضرب الله الأمثال للناس لعلّهم یتذکّرون

 

8- تنبه یافتن همه مردم دارای اهمیتی ویژه در تعالیم دینی

یضرب الله الأمثال للناس لعلّهم یتذکّرون

کلمه «الناس» اسم جنس و دال بر همه انسانهاست.

 

9- هدایت پذیری تنها در گرو ابزار هدایت نیست; بلکه خود انسانها در آن نقش اساسی دارند.

یضرب الله الأمثال للناس لعلّهم یتذکّرون

بی شک از هدفهای ذکر مَثَل، هدایت انسانها و پند دادن به آنان است; اما ذکر «لعلّ» برای آن، که به معنای ترجی و طمع در انجام کار است، می تواند مشعر به نکته یاد شده باشد.

 

10- «محمد بن یزید قال: سألت أباعبدالله(ع) عن قول الله:...«تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها»؟ قال: یعنی ما یخرج إلی الناس من علم الإمام فی کلّ حین یسأل عنه;(1)

محمد بن یزید گوید: از امام صادق(ع) درباره سخن خدا... «تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها» سؤال کردم آن حضرت فرمود: یعنی، آن مقدار از علم امام(ع) که برای مردم در هر زمان ـ که از ائمه سؤال گردد ـ بیان می شود».

 

11- «إن علیّاً صلوات علیه قال: ... و الحین ستة أشهر، لأن الله عزّوجلّ یقول: «تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها»;(2)

امام علی(ع) فرمود: مراد از «حین» شش ماه است; زیرا خداوند ـ عزّوجلّ ـ می فرماید: «تؤتی أکلها کلّ حین بإذن ربّها».

ائمه(ع)

پرسش از ائمه(ع) 10; علم ائمه(ع) 10

انسان

هدایت انسان ها 9

تذکر

ابزار تذکر 6

حین

مراد از حین 11

خدا

آثار ربوبیت خدا 4; اهمیت اذن خدا 2، 5; اهمیت اوامر خدا 5

دین

اهمیت دین 8

روایت 10، 11

شجره طیبه

ثمردهی شجره طیبه 1; مدت ثمردهی شجره طیبه 11

عقیده

فواید عقیده حق 2، 3; منشأ فواید عقیده حق 4

عوامل طبیعی

عمل عوامل طبیعی 5

قرآن

روش هدایتی قرآن 7; فواید مثالهای قرآن 6; مثالهای قرآن 1، 7; هدایتگری قرآن 7

مثالهای قرآن

تمثیل به شجره طیبه 1; مثل کلمه طیبه 1

مردم

اهمیت تنبه مردم 8

هدایت

روش هدایت 7؛ شرایط هدایت 9; عوامل هدایت 9

 

پی نوشت ها :

1- تفسیر عیاشی، ج 2، ص 224، ح 11; بحارالأنوار، ج 24، ص 140، ح 6.

2- کافی، ج 4، ص 142، ح 5; نورالثقلین، ج 2، ص 536، ح 57.