تفسیرآیات قرآن کریم – سوره فرقان – آیه 59 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیه الله هاشمی رفسنجانی

الَّذی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی ستَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْش الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بهِ خَبیرًا

همان که آسمان ها و زمین و آنچه را که میان آن دو است در شش روز آفرید، آن گاه بر عرش [اقتدار ]قرار گرفت [او] دارای رحمت گسترده است [و اگر تحقیق در این باره را می خواهی] از فرد آگاهی پرس و جو کن.

 

1 ـ خداوند، آفریدگار آسمان ها و زمین و پدیده های میان آنها است.

الذی خلق السمـوت و الأرض و ما بینهما

 

2 ـ جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد

السمـوت

 

3 ـ آفرینش آسمان ها و زمین در مدتی برابر شش روز

الذی خلق السمـوت و الأرض و ما بینهما فی ستّة أیّام

 

4 ـ آفرینش آسمان ها و زمین در شش دوره و مرحله بوده است.

الذی خلق السمـوت و الأرض و ما بینهما فی ستّة أیّام

کلمه «یوم»، در معنای مقداری از زمان به کار می رود (کوتاه باشد یا بلند). بنابراین می توان گفت: «ستّة أیّام» به معنای شش دوره و مرحله است.

 

5 ـ سراسر گیتی در سیطره و اقتدار بی چون و چرای خداوند

ثمّ استوی علی العرش

«استواء» (مصدر «استوی») به معنای «استیلا» است. «عرش»; یعنی، تخت فرمانروایی. استیلا بر تخت حکومت، کنایه از سیطره کامل و اقتدار مطلق بر سراسر هستی است.

 

6 ـ عرش، مرکز تدبیر و فرمانروایی جهان آفرینش

ثمّ استوی علی العرش

 

7 ـ آفرینش جهان هستی (آسمان ها، زمین و...) جلوه ای از رحمانیت خداوند

الذی خلق السمـوت و الأرض ... الرحمـن

برداشت فوق، بر این اساس استوار است که «الذی خلق» مبتدا و «الرحمان» خبر آن باشد; یعنی، آن کسی که جهان را آفرید، رحمان است و قهراً جهان، جلوه ای از رحمانیتش می باشد.

 

8 ـ آفرینش جهان هستی (آسمان ها، زمین و...) جلوه ای از حیات جاویدان خداوند

الحیّ الذی لایموت ... الذی خلق السمـوت و الأرض

برداشت فوق، بر این اساس استوار است که «الذی خلق» صفت برای »الحیّ» باشد.

 

9 ـ تنها خدای رحمان، شایسته توکل کردن است.

و توکّل علی الحیّ الذی لایموت ... الرحمـن

برداشت فوق، بر این اساس استوار است که «الرحمان» خبر برای مبتدای مقدر (هو) ـ که به «الحیّ» بازمی گردد ـ باشد; یعنی، تنها به خدای حی ـ که او رحمان است ـ توکل کن ....

 

10 ـ انسان ها، وظیفه دار سؤال کردن از افراد خبیر و آگاه در باره مبدأ و چگونگی آفرینش جهان هستی (آسمان ها، زمین و...)

الذی خلق السمـوت ... فسئل به خبیرًا

برداشت یاد شده، مبتنی بر این مطلب است که «فا» در «فسئل به خبیراً» جواب برای شرط مقدر و تقدیر آن چنین باشد: «إن شئت تحقیق ما ذکر فسئل به خبیراً». گفتنی است در برداشت فوق، مرجع ضمیر «به» خلق و استوا و «خبیراً» مفعول برای «فسئل» دانسته شد.

 

11 ـ شناخت رحمانیت خداوند، تکلیفی بر عهده همگان

الرحمـن فسئل به خبیرًا

برداشت فوق بر پایه دو نکته استوار است: 1ـ «به» متعلق به «فسئل» باشد; که در این صورت «با» در «به»، به معنای «عن» خواهد بود. 2- ضمیر «به»، به «الرحمان» بازگردد. گفتنی است پرسش کافران از رحمانیت خدا و اظهار بی اطلاعی از آن ـ که در آیه بعدی آمده است ـ می تواند مؤید برداشت یاد شده باشد.

 

12 ـ لزوم رجوع به افراد خبیر و آگاه در مسائل مربوط به معارف الهی، همچون مبدأ و چگونگی آفرینش آسمان ها و زمین

الحیّ الذی لایموت ... الذی خلق السمـوت ... الرحمـن فسئل به خبیرًا

آسمان

پرسش از خلقت آسمان ها 10، 12; تعدد آسمان ها 2; خالق آسمان ها 1; خلقت آسمان ها 7، 8; مدت خلقت آسمان ها 3; مراحل خلقت آسمان ها 4

آفرینش

حاکم آفرینش 5; خلقت آفرینش 7، 8; مرکز تدبیر آفرینش 6

اعداد

عدد شش 3، 4

انسان

مسؤولیت انسان ها10

تکلیف

تکلیف همگانی 11

توکل

توکل بر خدا 9

خدا

اختصاصات خدا 9; اهمیت خدا شناسی 11; حاکمیت خدا 5; خالقیت خدا 1; رحمانیت خدا 7، 9، 11; نشانه های جاودانگی خدا 8; نشانه های رحمت خدا 7

زمین

پرسش از خلقت زمین 10، 12; خالق زمین 1; خلقت زمین 7، 8; مراحل خلقت زمین 4

عرش

نقش عرش 6

علمای دینی

پرسش از علمای دینی 10، 12

موجودات

خالق موجودات فضا 1