تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نور – آیه 14– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّکُمْ فِی مَا أَفَضْتُمْ فِیهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ

و اگر فضل و رحمت خدا در دنیا و آخرت شامل شما نبود، حتماً به علّت وارد شدنتان در آن [تهمت ]عذابی بزرگ به شما می رسید.

1 - امت اسلامی، در دو عرصه دنیا و آخرت، از فضل و رحمت خداوند برخورداراند.

و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته فی الدنیا و الأخرة

2 - مسلمانان صدراسلام، به خاطر بی مبالاتی و خوش باوری در توطئه «افک»، در معرض گرفتار شدن به عذابی سخت از سوی خدا قرار داشتند.

و لولا فضل اللّه علیکم ... لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

3 - فضل و رحمت الهی و افشای چهره توطئه گران «افک» از سوی خدا، مسلمانان صدراسلام را از خطر عذابی بزرگ نجات بخشید.

و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته ... لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

4 - هتک حرمت پیامبر(ص)، در پی دارنده عذابی بزرگ

لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که موضوع آیه شریفه، ماجرای «افک» است و با حرمت پیامبر(ص) ارتباط دارد که ناخواسته از سوی مسلمانان، در معرض هتک حرمت قرار گرفته بود.

5 - دست اندرکاران اصلی توطئه «افک» علیه پیامبر(ص) و خاندان آن حضرت، از فضل و رحمت خداوند محروم شدند.

و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته ... لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

خداوند در آیه 11، به شایعه سازان اصلی وعده عذاب بزرگ (و الذی تولّی کبره منهم له عذاب عظیم) می دهد. واژه «افاضه» نیز به معنای سخن گفتن بسیار در باره موضوعی و انتشار آن است و این، کار توده مردم بود نه منافقان که سازنده اصلی تهمت و شایعه بودند. بنابراین فضل و رحمت خدا، شامل کسانی است که کارگزار اصلی تهمت نبودند; بلکه بر اثر جهل و غفلت سخنی در این زمینه به میان آوردند در آیه بعد نیز خداوند، جهل و ناآگاهی آنان را یادآور شده، می فرماید: «و تقولون بأفواهکم ما لیس لکم به علم».

6 - ترویج کنندگان شایعات و تهمت پردازی های ناروا ـ جدا از فضل و رحمت خداوند ـ مستحق عذاب الهی اند.

و لولا فضل اللّه علیکم و رحمته ... لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

7 - خداوند، دستگیر امت اسلامی در مواقع بروز خطر

و لولا فضل اللّه علیکم ... لمسّکم فی ما أفضتم فیه عذاب عظیم

8 - توطئه «افک» چنان تأثیر عمیقی داشت که مسلمانان را به خود مشغول کرده و تنها موضوع سخن هر مجلس و محفل گشته بود.

لمسّکم فی ما أفضتم فیه

مطلب یاد شده از به کارگیری واژه «افاضه» ـ که به معنای سخن گفتن بسیار درباره موضوعی و انتشار آن است ـ استفاده می شود. گفتنی است که خطاب در «مسّکم» و «أفضتم» به عموم مسلمانان است و این نشان می دهد که شایعه «افک»، در میان همه مسلمانان مدینه پیچیده بود و آنان را به خود مشغول کرده بود.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 2، 8

خدا

آثار افشاگریهای خدا 3; آثار رحمت خدا 3; آثار فضل خدا 3; رحمت اخروی خدا 1; نجات بخشی خدا 7

رحمت

محرومان از رحمت 5، 6; مشمولان رحمت 1

شایعه سازان

عذاب شایعه سازان 6; محرومیت شایعه سازان 6

عذاب

اهل عذاب 6; عذاب بزرگ 3، 4; مراتب عذاب 3، 4; نجات از عذاب 3

فضل خدا

محرومان از فضل خدا 5، 6; مشمولان فضل خدا 1

قصه افک

افشای توطئه گران قصه افک 3; شیوع قصه افک 8; محرومیت توطئه گران قصه افک 5

محمد(ص)

کیفر هتک آبروی محمد(ص) 4; محرومیت توطئه گران علیه محمد(ص) 5

مسلمانان

بی تفاوتی مسلمانان صدراسلام 2; تأثیرپذیری مسلمانان صدراسلام 8; خطر عذاب مسلمانان صدراسلام 2; خوش باوری مسلمانان صدراسلام 2; فضایل مسلمانان 1; نجات مسلمانان 7; نجات مسلمانان  صدراسلام 3