تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۲۶ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یُرِیدُ اللّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَیَهْدیَکُمْ سُنَنَ الَّذینَ مِن قَبْلِکُمْ وَیَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ

خدا می خواهد [حقایق را] برای شما روشن سازد و شما را به سنّت های کسانی که پیش از شما بودند هدایت کند و از شما بگذرد. و خدا دانا و حکیم است.

 

1 اراده خداوند بر تبیین و روشن نمودن احکام برای مردم

یرید اللّه لیبیّن لکم

در برداشت فوق، به دلیل آیات گذشته، مفعول «لیبیّن»، احکام و مقررات گرفته شده است.

 

2 اراده خداوند بر تبیین سنتهای اقوام گذشته برای مردم

یرید اللّه لیبیّن لکم ... سنن الّذین من قبلکم

بنابر اینکه «سنن الّذین»، مفعول «لیبیّن» نیز باشد. یعنی هر دو فعل «لیبیّن» و «یهدیکم» از باب تنازع در «سنن» عمل کرده باشند.

 

3 بیان احکام از سوی خداوند، در جهت تبیین سنتهای صحیح پیشینیان*

یرید اللّه لیبیّن لکم و یهدیکم سنن الّذین من قبلکم

در برداشت فوق جمله «یهدیکم»، غایت بیان احکام گرفته شده است و با توجه به کلمه «یهدیکم»، مراد از سنّتهای پیشینیان، آداب و احکام صحیح آنان می باشد که خداوند با بیان احکام خویش آنها را به مخاطبان می شناساند.

 

4 لزوم پیروی از سنن و قوانین صحیح پیشینیان

و یهدیکم سنن الّذین من قبلکم

 

5 تشابه احکام اسلام با مقررات ادیان گذشته*

و یهدیکم سنن الّذین من قبلکم

چون خداوند با بیان احکام اسلام، سنّت صحیح گذشتگان را می شناساند، معلوم می شود آن سنتها همانند احکام اسلام بوده است.

 

6 لزوم بررسی تطبیقی قوانین و سنن پیشینیان با احکام اسلام*

و یرید اللّه لیبیّن لکم و یهدیکم سنن الّذین من قبلکم

عطف جمله «یهدیکم» بر جمله «یبیّن لکم» و تعلق اراده خداوند به آن دو، بیانگر نوعی ارتباط میان تبیین احکام و بیان سنتهای پیشینیان است و به قرینه «یرید اللّه ان یخفف عنکم» در آیات بعد می توان گفت که ارتباط مورد نظر همان تطبیق و مقایسه آن دو با یکدیگر می باشد.

 

7 خداوند، خواهان بازگشت به بندگان خود، با رحمت خویش

و یرید اللّه لیبیّن لکم ... و یتوب علیکم

ظاهراً مراد از بازگشت خداوند به بندگان، افاضه رحمت و مغفرت بر آنان است.

 

8 بیان احکام و معارف دین، بازگشت خداوند به بندگان خویش است.

و یرید اللّه لیبیّن لکم ... و یتوب علیکم

چنانچه عطف جمله «یتوب علیکم» بر «لیبیّن»، عطف تفسیری باشد، بیانگر این است که بیان احکام از جانب خداوند، همان بازگشت او به بندگان است.

 

9 برخورداری بندگان از عنایات ویژه الهی، فلسفه تشریع احکام

و المحصنات من النّساء ... و من لم یستطع ... و یتوب علیکم

بنابر اینکه «یتوب علیکم»، غایت برای «لیبیّن» باشد ; حذف لام در «یتوب» این معنا را تأیید می کند.

 

10 خداوند، علیم (بسیار دانا) و حکیم (کاردان) است.

و اللّه علیم حکیم

 

11 تبیین احکام و ارائه سنن پیشینیان از سوی خداوند، برخاسته از علم و حکمت او

یرید اللّه ... و اللّه علیم حکیم

 

12 بازگشت خداوند به بندگان خویش، برخاسته از علم و حکمت اوست.

و یتوب علیکم و اللّه علیم حکیم

 

13 قوانین و مقررات ازدواج در اسلام، عالمانه و حکیمانه است.

و لا تنکحوا ... حرّمت علیکم ... و من لم یستطع ... و اللّه علیم حکیم

 

14 علم و حکمت، دو پایه اساسی برای قانونگذاران

حرّمت ... و المحصنات ... و من لم یستطع ... و اللّه علیم حکیم

احکام: 13

تبیین احکام 13 1، 3، 8، 11 ; فلسفه تشریع احکام 13 9

ادیان:

هماهنگی ادیان 5

ازدواج:

احکام ازدواج 13

اسلام:

و ادیان 5، 6

اسماء و صفات:

حکیم 10 ; علیم 10

حکمت:

اهمیّت حکمت 14

خدا:

اراده خدا 1، 2 ; توبه خدا 7، 8، 12 ; حکمت خدا 11، 12 ; رحمت خدا 7 ; علم خدا 11، 12 ; مشیت خدا 7 ; نعمتهای خدا 9

دین:

تبیین تعالیم دین 8

رسوم پیشینیان: 6

اطاعت از رسوم پیشینیان 6 4 ; تبیین رسوم پیشینیان 6 2، 3، 11

رسومخشناسی: 6

علم:

اهمیّت علم 14

قانونگذاری:

حکمت در قانونگذاری 14 ; شرایط قانونگذاری 14 ; علم در قانونگذاری 14