تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ملک – آیه 5– کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلَقَدْ زَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بمَصَابیحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِّلشَّیَاطِینِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِیرِ
و همانا نزدیک ترین آسمان را با چراغ هایی (ستارگانی) زینت کرده ایم و آنها را وسیله راندن شیاطین [از استراق سمع] قرار داده ایم، و برای آنها عذاب آتش برافروخته آماده ساخته ایم.
1 - آسمان پرستاره، نزدیک ترین آسمان به زمین
و لقد زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
«دنیا» (افعل تفضیل) مؤنث «أدنی» است و از ریشه «دنوّ» (نزدیک بودن) مشتق شده است. بنابراین «السماء الدنیا»; یعنی آسمان نزدیک تر. گفتنی است مقصود از «مصابیح»، کواکب و ستارگان است که همچون چراغ های پرفروغ می درخشند; چنان که در آیه 6 سوره «صافات»، به صراحت آمده است: «إنّا زیّنّا السماء الدنیا بزینة الکواکب».
2 - جلوه زیبای آسمان، نشان دیگری از ربوبیت یگانه خداوند
تبـرک الذی بیده الملک ... و لقد زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
برداشت یاد شده، از آن جا است که این آیه، در توضیح و تبیین آیات گذشته است. گفتنی است که در آن آیات درباره فرمان روایی و قدرت بی همتای خداوند سخن به میان آمده است.
3 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد
إنّا زیّنّا السماء الدنیا
4 - ستارگان، زینت بخش آسمان
إنّا زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
5 - انسان، موجودی زیباشناس و زیبایی خواه
إنّا زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
برداشت یاد شده، به خاطر این نکته است که آیه شریفه، درصدد بیان جلوه های فرمان روایی و قدرت بی همتای خداوند در طبیعت است و اگر زیبایی آسمان پرستاره برای بشر محسوس و مطلوب نباشد، بیان این مطلب بیهوده خواهد بود.
6 - زینت و زیبایی، امری مطلوب و پسندیده در نگاه دین
إنّا زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
7 - از میان مجموعه آسمان ها، تنها نزدیک ترین آسمان ها به اهل زمین، مزیّن به ستارگان است. *
إنّا زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
«الدنیا»، صفت برای «السماء»است. این وصف می تواند قید احترازی و گویای این حقیقت باشد که نزدیک ترین آسمان ـ نه همه آسمان ها ـ به زیور ستارگان آراسته شده است.
8 - ستارگان پرفروغ و زیبا، از نعمت های الهی برای بشر
إنّا زیّنّا السماء الدنیا بمصـبیح
9 - ستارگان پرفروغ، مایه طرد شیطان ها و حفظ آسمان نزدیک از نفوذ آنها است.
و جعلنـها رجومًا للشیـطین
10 - تلاش شیاطین، برای نفوذ در آسمان جهت شنود اخبار آن
و جعلنـها رجومًا للشیـطین
از آیات مشابه (مانند آیات 7 و 8 سوره «صافات») استفاده می شود که شیطان ها، به منظور استراق سمع و شنود اخبار آسمان، به آن جا نفوذ می کنند; ولی هربار مورد هدف قرار می گیرند و رانده می شوند.
11 - شیطان ها، ناتوان از شنود و دستیابی به اطلاعات و اخبار آسمان
و جعلنـها رجومًا للشیـطین
12 - شیطان، حقیقتی دارای مصادیق و افراد متعدد
للشیـطین
13 - آتش فروزان، کیفر شیاطین در قیامت
و أعتدنا لهم عذاب السعیر
14 - شیطان ها، موجوداتی مختار و مکلف
للشیـطین و أعتدنا لهم عذاب السعیر
مطلب یاد شده، با توجه به این نکته است که عذاب و کیفر شدن، دلیل مکلف بودن و تکلیف شدن نشانه آزاد و مختار بودن است; زیرا تکلیف اجباری، نه کیفر دارد و نه ثواب.
15 - «سعیر»، از نام های دوزخ
عذاب السعیر
16 - دوزخ، جایگاهی به غایت گرم و دارای آتشی به شدت برافروخته و شعلهور است.
عذاب السعیر
«سعیر»، به معنای گرم و نیز آتش افروخته و ملتهب است. دخول «ال» کمالیه بر «سعیر»، بیانگر گرمای بی اندازه دوزخ و التهاب و برافروختگی شدید آتش آن است.
آسمان
آسمان اول 1; تعدد آسمان ها 3; خبرهای آسمان 11; زیبایی آسمان2; زینت آسمان 4; زینت آسمان اول 7
انسان
زیباطلبی انسان 5
جهنم
آتش جهنم 13; سعیر 15; شدت گرمای جهنم 16; شعله آتش جهنم 16; صفات جهنم 16; نامهای جهنم 15
خدا
نشانه های ربوبیت خدا 2; نعمتهای خدا 8
زیبایی
ارزش زیبایی 6
ستارگان
زیبایی ستارگان 8; نقش ستارگان 4، 7، 9
شیاطین
اختیار شیاطین 14; استراق سمع شیاطین 10، 11; تکلیف شیاطین14; تلاش شیاطین 10، 12; حقیقت شیطان 12; عجز شیاطین 11; عوامل طرد شیاطین 9; کیفر اخروی شیاطین13; موانع نفوذ شیاطین به آسمان 9; نفوذ شیاطین به آسمان 10
نعمت
نعمت ستارگان 8
تصاویر ضمیمه
