تفسیر آیات قرآن کریم- سوره محمد(ص)- آیه35 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَی السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَلَن یَتِرَکُمْ أَعْمَالَکُمْ
پس سست نشوید و دعوت به سازش نکنید در حالی که شما برترید و خدا با شمااست و هرگز اعمالتان را ضایع نخواهد کرد.
1- نهی الهی از سستی در مبارزه با دشمن و تن دادن به سازش
فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم
2- توجه به نافرجامی خط کفر، مقتضی مصمم بودن مؤمنان در نبرد با کافران بدون هیچ سستی و سازش
فلن یغفر اللّه لهم . فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم
«فا» در «فلاتهنوا» ترتّب و تفریع را می رساند و از ترتّب این آیه بر مفاد آیه قبل، مطلب بالا استفاده می شود.
3- سستی در جهاد و نبرد با دشمن، در پی دارنده سازشی خفّت بار *
فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم و أنتم الأعلون
تقدم «لاتهنوا» بر «تدعوا إلی السلم» بیانگر این حقیقت است که سستی، پیش زمینه سازش است; سازشی که امت های برتر (و أنتم الأعلون) را به ذلّت می کشاند.
4- خط ایمان و جبهه مؤمنان، برخوردار از پیروزی قطعی و نهایی
و أنتم الأعلون
«و أنتم الأعلون» ممکن است در مقام تعلیل باشد; به این که چون شما در نهایت پیروزید و به پیروزی نهایی ایمان بر کفر ایمان دارید، پس نباید در مبارزه با کافران، سستی کرده و با سازش بگرایید.
5- نهی خداوند از فرو هشتن جهاد و مصالحه با دشمن، منوط به برخورداری سپاه اسلام، از توان و برتری رزمی است.
فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم و أنتم الأعلون
«و أنتم الأعلون» حال است و بیان می دارد که مؤمنان در صورتی موظف به ادامه جنگ و تن ندادن به سازش و تسلیم هستند که در جبهه نبرد، قدرت برتر را دارا بوده و قادر به ادامه جنگ می باشند.
6- جواز صلح با دشمن، در صورت توان نداشتن سپاه اسلام برای مقاومت و ادامه جنگ
فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم و أنتم الأعلون
در صورتی که «و أنتم الأعلون» بیانگر مورد نهی باشد; از مفهوم آیه شریفه مطلب بالا استفاده می شود; یعنی، در صورت برتری قوای سپاه اسلام، صلح با دشمن جایز نیست. اما در غیر این صورت که عملاً انتظار پیروزی نمی رود، صلح بی مانع است.
7- همراهی امدادهای الهی با مؤمنان مجاهد، مایه پیروزی و برتری آنان
و أنتم الأعلون و اللّه معکم
تذکر به همراهی خداوند با مؤمنان، در پی تشویق آنان به ادامه جنگ و یادآوری برتری و پیروزی آنان، مطلب بالا را می رساند.
8- خداوند، همراه با مؤمنان و تدارک کننده پاداش اعمال آنان، بی کموکاست
و اللّه معکم و لن یترکم أعمـلکم
«وتر» (مصدر «یتر») به معنای کاستن و کم کردن است.
9- نظارت دقیق خداوند بر تلاش مجاهدان، تضمین کننده پاداش کامل آنان
و اللّه معکم و لن یترکم أعمـلکم
از ارتباط «واللّه معکم» با «لن یترکم» استفاده می شود: چون خداوند همه جا با شما است و تلاش مجدانه شما را می بیند، هرگز در پاداشتان کاستی رخ نخواهد داد.
10- اعطای پاداش کامل به مؤمنان جهادگر، نمودی از امداد و عدل الهی درباره ایشان
و لن یترکم أعمـلکم
11- توجه مؤمنان به ضایع نشدن مجاهدت ها و اعمالشان نزد خداوند، مایه استواری آنان بر طریق جهاد
فلاتهنوا ... و اللّه معکم و لن یترکم أعمـلکم
از تذکر خداوند، به مؤمنان (لن یترکم أعمالکم) پس از نهی «لاتهنوا و ...»، دانسته می شود که توجه به ضایع نشدن اعمال، پشتوانه جهاد و استقامت در راه خدا است.
12- خداوند، خواهان برتری و قدرت اسلام و مؤمنان و پیراستگی آنان از ضعف و زبونی
فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم و أنتم الأعلون
نهی «لاتهنوا و تدعوا إلی السلم»، نشانگر معنای بالا است. به علاوه در صورتی که «أنتم الأعلون» تذکر به برتری و شرافت مؤمنان داشته باشد، در حقیقت این پیام را به امت اسلامی منتقل می کند که: «شما باید پاسدار شرافت و ارجمندی خود باشید».
احکام 6
اسلام
اهمیت برتری اسلام 12
جهاد
آثار سستی در جهاد 3; آسیب شناسی جهاد 3; زمینه استقامت در جهاد 11; شرایط جهاد 5
خدا
آثار امدادهای خدا 7; آثار نظارت خدا 9; معیت خدا 8; نشانه های امدادهای خدا 10; نشانه های عدالت خدا 10; نواهی خدا 1، 5
ذکر
آثار ذکر تضمین پاداش 11; آثار ذکر فرجام کافران 2
ذلت
زمینه ذلت 3
سازش
زمینه ترک سازش 2; زمینه سازش 3; نهی از سازش 1
صلح
احکام صلح 6; شرایط صلح 6
عمل
ناظران عمل 9
کافران
زمینه مبارزه با کافران 2
مؤمنان
امداد به مؤمنان 7; اهمیت برتری مؤمنان 12; جبران پاداش مؤمنان 8; حتمیت پیروزی مؤمنان 4; منشأ پیروزی مؤمنان 7
مبارزه
نهی از سستی در مبارزه 1
مجاهدان
پاداش کامل مجاهدان 9، 10; تضمین پاداش مجاهدان 9
مسلمانان
آثار ضعف مسلمانان 6; آثار قدرت مسلمانان 5