تفسیر آیات قرآن کریم- سوره قلم- آیه 44- کتاب تفسیر راهنما- تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَذَرْنِی وَمَن یُکَذِّبُ بهَذَا الْحَدیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ

پس مرا با کسانی که این سخن (قرآن) را تکذیب می کنند واگذار، به تدریج از جایی که نمی دانند آنان را فرو خواهیم گرفت.

1 - تکذیب کنندگان قرآن و معاد، از سوی خداوند به عذاب تهدید شدند.

فذرنی و من یکذّب بهـذا الحدیث

مقصود از «حدیث» یا قرآن است و یا مسأله معاد که در آیه پیش مطرح شده است. گفتنی است که تعبیر «فذرنی و من یکذّب» و مانند آن، در مورد تهدید به کار می رود.

2 - دلداری خداوند به پیامبر(ص)، در برابر مخالفت ها و کارشکنی های تکذیب گران

فذرنی و من یکذّب بهـذا الحدیث

3 - قرآن، کتابی بی نظیر و دارای مطالبی نو و بی سابقه

الحدیث

«حدیث» به معنای شیء جدید و نوپیدا است. به کار رفتن این تعبیر درباره قرآن، می تواند گویای مطلب یاد شده باشد.

4 - معاد و رستاخیز مردگان، موضوعی نو و بی سابقه در فرهنگ مشرکان

فذرنی و من یکذّب بهـذا الحدیث

5 - خداوند، تکذیب کنندگان قرآن و معاد را به تدریج به ورطه سقوط می کشاند.

سنستدرجهم

«إستدراج» (مصدر «سنستدرج») در اصل به معنای نزدیک کردن کسی به سوی چیزی است و مقصود از آن در این آیه، بردن ونزدیک کردن کافران به ورطه سقوط و هلاکت است; به گونه ای که خود متوجه آن نشوند (برگرفته از لسان العرب).

6 - عوامل و زمینه های سقوط و هلاکت تکذیب گران، ناشناخته برای خود آنان

سنستدرجهم من حیث لایعلمون

7 - تکذیب قرآن و معاد، از عوامل و زمینه های سقوط تدریجی جوامع بشری

سنستدرجهم من حیث لایعلمون

8 - کافران تکذیب گر، ناتوان از رهانیدن خود از سقوط و مبارزه با عوامل آن

سنستدرجهم من حیث لایعلمون

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که چون عوامل و زمینه های سقوط، برای کافران ناشناخته و غافل گیرانه است; قهراً رهایی از آن نیز برای آنان ناممکن خواهد بود.

9 - «قال أبوعبداللّه(ع) ...إذا أراد اللّه تعالی بعبد شرّاً فأذنب ذنباً تَبعَه بنعمة، لینسیه الإستغفار و یتمادی به و هو قول اللّه تعالی: «سنستدرجهم من حیث لایعلمون»...;(1)

امام صادق(ع) فرمود: ... هرگاه خداوند اراده بدی نسبت به بنده ای داشته باشد و آن بنده گناهی انجام دهد، در پی آن گناه نعمتی به او می دهد تا استغفار را فراموش کند و عمل خود را ادامه دهد. دلیل آن، این سخن خدای تعالی است که می فرماید: (سنستدرجهم من حیث لایعلمون)...».

جامعه

آسیب شناسی اجتماعی 7; عوامل انحطاط جامعه 7

خدا

افعال خدا 5; تهدیدهای خدا 1; عذابهای خدا 1

روایت 9

عذاب

تهدید به عذاب 1

قرآن

آثار تکذیب قرآن 7; انحطاط تدریجی مکذبان قرآن5; بی نظیری قرآن 3; تازگی قرآن 3; توطئه های مکذبان قرآن 2; تهدید مکذبان قرآن 1; جهل مکذبان قرآن 6; زمینه هلاکت مکذبان قرآن 6; عجز مکذبان قرآن 8; منشأ انحطاط مکذبان قرآن 5; ویژگیهای قرآن 3

کافران

حتمیت انحطاط کافران 8; عجز کافران 8

محمد(ص)

دلداری محمد(ص) 2; محمد(ص) و مخالفان 2

مشرکان

مشرکان و معاد 4

معاد

آثار تکذیب معاد 7; انحطاط تدریجی مکذبان معاد5; تهدید مکذبان معاد 1; عجز مکذبان معاد 8; منشأ انحطاط مکذبان معاد 5

نعمت

نعمت استدراجی 9

پی نوشت ها :

1. علل الشرایع، ج 2، ص 561، ح 1; نورالثقلین، ج 5، ص 397، ح 57.