تفسیر آیات قرآن کریم – سوره طلاق – آیه4 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَاللَّائِی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِن نِّسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِی لَمْ یَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْرًا

و از زنان [مطلّقه] شما آنان که از حیض مأیوس شده اند [چه پیر و چه جوان] اگر [در علت آن] شک دارید عدّه آنها سه ماه است، و همچنین آنان که حیض ندیده اند; و زنان باردار پایان عدّه ایشان وضع حملشان است; و هر کس از خدا پروا کند برای او در کارش آسانی ای پدید می آورد.

 

1 - عدّه طلاق زنان یائسه ـ چنانچه درباره علت قطع شدن عادتشان تردیدی باشد ـ سه ماه است.

 

و الّـئی یئسن من المحیض من نسائکم إن ارتبتم فعدّتهنّ ثلـثة أشهر

قید «إن ارتبتم» به این معنا است که اگر درباره یأس آنها از حیض شک دارید; یعنی، این یأس به خاطر این است که سن آنان به حد یأس رسیده است یا به خاطر عارض شدن (مثلاً بیماری) یائسه شده اند.

 

2 - عدّه طلاق زنانی که حیض نمی بینند [با آن که در سن حیض دیدن هستند]، سه ماه است.

 

فعدّتهنّ ثلـثة أشهر و الّـئی لم یحضن

«الّـئی»، مبتدا و خبر آن به قرینه «فعدّتهنّ ثلاثة أشهر» محذوف است و تقدیر آن چنین می شود: «الّـئی لم یحضن فعدتهنّ ثلاثة أشهر».

 

3 - زنان یائسه، اگر درباره علت قطع عادتشان تردیدی باشد، تنها پس از گذشت سه ماه از آغاز اجرای طلاق درباره آنها، می توانند اقدام به ازدواج مجدد کنند و ازدواج آنان در ایّام عدّه باطل است.

 

و الّـئی یئسن من المحیض ... فعدّتهنّ ثلـثة أشهر و الّـئی لم یحضن

 

4 - آن دسته از زنانی که حیض نمی بینند ـ ولی در سن حیض دیدن هستند ـ تنها پس از گذشت سه ماه از آغاز اجرای طلاق درباره آنها، می توانند اقدام به ازدواج مجدد کنند.

 

و الّـئی یئسن من المحیض ... فعدّتهنّ ثلـثة أشهر و الّـئی لم یحضن

 

5 - عدّه طلاق زنان باردار، تا پایان بارداری آنان است.

 

و أُولـت الأحمال أجلهنّ أن یضعن حملهنّ

 

6 - زنان باردارِ طلاق داده شده، پیش از وضع حمل، حق ازدواج مجدد را ندارند و تنها پس از آن می توانند ازدواج کنند.

 

و أُولـت الأحمال أجلهنّ أن یضعن حملهنّ

 

7 - اهتمام اسلام، به موضوع مخلوط نشدن نطفه ها و روشن بودن نسب ها و پیوندهای خویشاوندی میان انسان ها

 

و الّـئی یئسن من المحیض ... فعدّتهنّ ثلـثة أشهر ... وأُولـت الأحمال أجلهنّ أن یضعن حملهنّ

مطلب یاد شده، از مجموع دستورات و رهنمودهای خداوند درباره عدّه زنان و شمارش دقیق آن ـ به ویژه درباره زنان یائسه ای که صرفاً احتمال داده شود با نطفه همسران قبلی خود باردار شده اند ـ به دست می آید.

 

8 - خداوند، در امور تقوا پیشگان، آسانی پدید می آورد.

 

من یتّق اللّه یجعل له من أمره یسرًا

 

9 - خداترسی و تقواپیشگی، موجب گشایش مشکلات و آسان شدن زندگی

 

من یتّق اللّه یجعل له من أمره یسرًا

 

10 - خداترسی و تقواپیشگی از مردان و زنان مطلّقه، موجب رهایی آنان از مشکلات زناشویی و آسان شدن زندگی برای آنها

 

و الّـئی یئسن من المحیض ... و من یتّق اللّه یجعل له من أمره یسرًا

 

11 - رعایت احکام و موعظه های الهی، نشانه تقواپیشگی است.

 

والّـئی یئسن من المحیض ... فعدّتهنّ ثلـثة أشهر ... و من یتّق اللّه یجعل له من أمره یسرًا

 

12 - «المروی عن أئمتنا(ع): فلاتدرون لکبر ارتفع حیضهنّ أم لعارض;(1)

 

از امامان ما(ع) [در توضیح معنای «ارتبتم» در آیه «و اللاّئی یئسن من المحیض من نسائکم إن ارتبتم» ]روایت شده که مقصود این است: [اگر شک دارید و ]نمی دانید که [قطع حیض زنانی که از حیض شدن مأیوس شده اند] به علت بالا بودن سنّ است یا عارضه جسمی، [عدّه آنان سه ماه است]».

 

13 - «قال ابن عباس هی فی المطلّقات خاصة، و هو المروی عن أئمّتنا;(2)

 

ابن عباس گفت: این [انقضای عدّه با وضع حمل]، مخصوص زنان مطلّقه است [نه زنانی که شوهرانشان فوت شده اند] و همین مطلب از ائمه ما(ع) روایت شده است».

 

14 - «عبدالرحمن بن الحجاج عن أبی الحسن(ع) قال: سألته عن الحلبی إذا طلّقها زوجها فوضعت سقطاً تمّ أو لم یتمّ أو وضعته مضغة، قال: کلّ شیء وضعته یستبین أنه حمل تمّ أو لم یتمّ فقد انقضت عدّتها و إن کانت مضغة;(3)

 

عبد الرحمان بن حجاج از امام کاظم(ع) روایت کرده و می گوید: از ایشان درباره زن باردار پرسیدم که اگر شوهر او را طلاق دهد و بعد از طلاق حمل خود را تمام شده یا تمام نشده سقط و یا به صورت مضغه فرود آورد [حکم عده او چیست؟ ]فرمود: هر چه را زن زمین بگذارد که معلوم باشد حمل بوده ـ خلقش تمام باشد یا ناتمام ـ عدّه او منقضی شده، اگر چه حمل مضغه باشد».

 

15 - «عن عبدالرحمن بن أبی عبداللّه البصری عن أبی عبداللّه(ع) قال: سألته عن رجل طلّق إمرأته و هی حبلی و کان فی بطنها إثنان فوضعت واحداً و بقی واحد؟ قال: قال: تبین بالاوّل و لاتحلّ للأزواج حتّی تضع ما فی بطنها;(4)

 

عبدالرحمان بن ابی عبداللّه بصری می گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم: مردی زن حامله خود را طلاق داده و او دو فرزند داشته است، یکی را فرود آورده و دیگری باقیمانده است[حکم عدّه او چیست؟] امام فرمود: با فرود آمدن فرزند اوّل، از شوهر منقطع می گردد، ولی برای دیگران حلال نمی شود تا آن که آنچه در شکم دارد فرود آورد».

احکام 3، 4، 12، 13، 14، 15

رعایت احکام 3، 4، 12، 13، 14، 11 15

ازدواج

احکام ازدواج 3، 6

اعداد

عدد سه 1، 2، 3، 4، 12

باردار

عده طلاق باردار 5، 6، 13، 14، 15

تقوا

آثار تقوا 9; نشانه های تقوا 11

خانواده

زمینه حل اختلاف خانوادگی 10

خدا

افعال خدا 8; رعایت مواعظ خدا 11

خویشاوندی

اهمیت روابط خویشاوندی 7

روایت 12، 13، 14، 15

زایمان

آثار زایمان 5

زندگی

عوامل آسانی زندگی 9

شوهر

آثار تقوای شوهر 10

طلاق

احکام عده طلاق 1، 2، 3، 4، 5، 6، 12، 13، 14، 15; عده طلاق غیرحائض 2، 4، 12

متقین

فضایل متقین 8; منشأ تسهیل امور متقین 8

مشکلات

عوامل رفع مشکلات 9

مطلقه

آثار تقوای مطلقه 10; شرایط ازدواج مطلقه 3، 4، 6

نسب

اهمیت نسب 7

نطفه

اهمیت اجتناب از اختلاط نطفه ها 7

یائسه

عده طلاق یائسه 1، 3

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 10، ص 461; نورالثقلین، ج 5، ص 359، ح 62.

2. مجمع البیان، ج 10، ص 416; نورالثقلین، ج 5، ص 359، ح 64.

3. کافی، ج 6، ص 82، ح 9; نورالثقلین، ج 5، ص 360، ح 65.

4. کافی، ج 6، ص 82، ح 10; نورالثقلین، ج 5، ص 360، ح 66.