تفسیر آیات قرآن کریم – سوره سجده – آیه 19 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَمَّا الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَی نُزُلًا بمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ

امّا کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، برای آنان باغ های اقامتگاه خواهد بود که به سزای آنچه انجام می داده اند به ایشان پیشکش می شود.

 

1 - باغ های بهشتی مهیّا برای پذیرایی، پاداش مؤمنان نیک کردار است.

 

أمّا الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت فلهم جنّت المأوی نزلاً

 

2 - توأم بودن ایمان با اعمال صالح، دارای ارزش و پاداش است.

 

ءامنوا و عملوا الصـلحـت فلهم جنّت

 

3 - منزل گاه واقعی مؤمنان، باغ های بهشت است.

 

فلهم جنّت المأوی

«مأوی» اسم مکانی از ریشه «أوی» به معنای «پناه گاه» است. اضافه شدن «جنّات» به «الماوی» حکایت از جایگاه حقیقی بودن آن برای مؤمنان می کند.

 

4 - باغ های بهشت، تنها به عنوان پیش پذیرایی از مؤمنان نیک کردار است و نه پاداش کامل آنان.

 

فلهم جنّت المأوی نزلاً

«نزل» در لغت به چیزی گفته می شود که برای مهمان تهیه و آماده می شود (مفردات راغب). لازم به ذکر است که «نزلاً» حال برای «جنّات» و مفید معنای یاد شده است.

 

5 - پیشکش باغ های بهشت به مؤمنان نیک کردار، پاداشی فوق تصور و روشنی بخش دیده آنان است.

 

فلاتعلم نفس ما أُخفی لهم من قرّة أعین ... فلهم جنّت المأوی نزلاً

جمله «فلهم جنّات المأوی...» می تواند تأکیدی بر «ما أُخفی لهم...» و نیز نمادی از آنچه در خفا، برای مؤمنان در نظر گرفته شده، باشد.

 

6 - بهشت، دارای گونه ها و مراتب مختلف است.

 

فلهم جنّت المأوی نزلاً

احتمال دارد که آمدن لفظ «المأوی» به دنبال «جنّات» برای جداسازی و تمییز این بهشت ها از بهشت های دیگر باشد و نشان می دهد که بهشت های دیگری نیز وجود دارد.

 

7 - عمل صالح و مداومت بر آن، دارای پاداشی چشمگیر در بهشت است.

 

ءامنوا و عملوا الصـلحـت فلهم ... بما کانوا یعملون

 

8 - جایگاه خوب مؤمنان در بهشت، نمودی از عدم تساوی آنان با فاسقان است.

 

أفمن کان مؤمنًا کمن کان فاسقًا ... أمّا الذین ءامنوا ... فلهم جنّت المأوی

«أمّا الذین آمنوا...» تشریح تفصیلی عدم تساوی دو گروهی است که در آیه پیش، از آن سخن گفته شده است.

 

9 - عقیده و عمل صالح، در کسب سعادت اخروی نقشی تعیین کننده دارد.

 

أمّا الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت فلهم جنّت المأوی ...بما کانوا یعملون

 

10 - عمل، در کسب مدارج اخروی، دارای نقشی برتر و اساسی است.

 

فلهم جنّت المأوی ... بما کانوا یعملون

با این که آیه، ایمان و عمل صالح را با هم آورده است اما در پایان، عمل را با ذکر «باء» سببی عامل ورود به بهشت معرفی می کند. از این مطلب استفاده می شود که عمل، عمل دارای نقش بیشتری در سعادت است.

آخرت

عوامل مؤثر در درجات اخروی 10

ایمان

ارزش ایمان 2; ایمان و عمل صالح 2; پاداش ایمان 2

بهشت

باغهای بهشت 1، 3، 4، 5; پذیرایی در بهشت 4، 5; مراتب بهشت 6

سعادت

عوامل سعادت اخروی 9

صالحان

پاداش صالحان 1; پذیرایی از صالحان 1

عقیده

آثار عقیده 9

عمل

آثار اخروی عمل 10

عمل صالح

آثار عمل صالح 9; ارزش عمل صالح 2; پاداش تداوم عمل صالح 7; پاداش عمل صالح 2

مؤمنان

پاداش مؤمنان 1، 4، 5; پذیرایی از مؤمنان 1، 4، 5; تفاوت مؤمنان با فاسقان 8; چشم روشنی مؤمنان 5; فرجام مؤمنان 3; مؤمنان در بهشت 3، 8