تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 7 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
إِن تَکْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنکُمْ وَلَا یَرْضَی لِعِبَادهِ الْکُفْرَ وَإِن تَشْکُرُوا یَرْضَهُ لَکُمْ وَلَا تَزرُ وَازرَةٌ وِزْرَ أُخْرَی ثُمَّ إِلَی رَبِّکُم مَّرْجِعُکُمْ فَیُنَبِّئُکُم بمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بذَاتِ الصُّدُورِ
اگر کفران کنید بی شک خدا از شما بی نیاز است و کفران را برای بندگانش نمی پسندد و اگر به شکر بپردازید آن را برای شما می پسندد و هیچ کس بار گناه دیگری را برنمی دارد; آن گاه بازگشت شما فقط به سوی پروردگارتان است، پس شما را از آنچه می کردید با خبر می کند همانا او آنچه را در سینه ها است می داند.
1 - خداوند، بی نیاز از انسان ها است.
إن تکفروا فإنّ اللّه غنیّ عنکم
2 - خداوند، از ایمان مردم بی نیاز است و از آن بهره ای نخواهد برد.
إن تکفروا فإنّ اللّه غنیّ عنکم
3 - کفر و شرک، کفران نعمت های الهی است.
إن تکفروا فإنّ اللّه غنیّ عنکم
برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که مقصود از کفر در «إن تکفروا» ـ به قرینه مقابله با «إن تشکروا...» ـ کفران نعمت و ناسپاسی است. بنابراین یاد کردن خداوند از کافران و مشرکان به ناسپاسان، بیانگر مطلب یاد شده است.
4 - خداوند، کفر و ناسپاسی بندگان را نمی پسندد و به آن رضایت نمی دهد.
و لایرضی لعباده الکفر
5 - شکر و سپاس بندگان، موجب جلب رضا و خوشنودی خداوند است.
و إن تشکروا یرضه لکم
6 - شکر و سپاس گزاری در خور شأن بندگان، و کفر و ناسپاسی دور از شأن آنان است.
و لایرضی لعباده الکفر و إن تشکروا یرضه لکم
7 - نفع و ضرر «ایمان و کفر» و «شکر و ناسپاسی»، دامنگیر خود انسان ها است; نه خداوند.
إن تکفروا فإنّ اللّه غنیّ عنکم ... و إن تشکروا یرضه لکم
8 - بار گناه هر فردی، در مرحله نخست به دوش خود او است; نه دیگران.
و لاتزر وازرة وزر أُخری
9 - هیچ کس، توان بر دوش گرفتن بار گناه دیگران را نداشته و شفاعت کننده و نجات بخش گناه کاران نخواهد بود.
و لاتزر وازرة وزر أُخری
جمله «و لاتزر وازرة...» می تواند کنایه و اشاره به کسانی داشته باشد که به امید شفاعت و دستگیری دیگران، در انجام وظایف الهی کوتاهی می کنند و یا به گناهان آلوده می شوند.
10 - هر کس، مسؤول اعمال خویش است.
و لاتزر وازرة وزر أُخری
11 - حسابرسی اعمال بندگان، عادلانه خواهد بود.
و لاتزر وازرة وزر أُخری
12 - گناه، باری سنگین بر دوش بشر
و لاتزر وازرة وزر أُخری
«وزر» در اصل به معنای ثقل و سنگینی است. اطلاق «وزر» بر گناه، به خاطر سنگین بودن آثار و پیامدهای آن برای گناهکار است.
13 - کفر و ناسپاسی، گناهی سنگین و دامنگیر خود مشرکان و کافران
إن تکفروا فإنّ اللّه غنیّ عنکم ... و لاتزر وازرة وزر أُخری
برداشت بالا به خاطر این نکته است که مقصود از «وزر» در این آیه، کفر و ناسپاسی است; زیرا آیه شریفه درباره همین موضوع است.
14 - خداوند، مرجع و فرجام سیر انسان ها است.
ثمّ إلی ربّکم مرجعکم
15 - قیامت، روز بازگشت انسان ها به خدا و فرجام سیر آنان
ثمّ إلی ربّکم مرجعکم
16 - خداوند، انسان را در قیامت از تمامی اعمالش با خبر خواهد ساخت.
فینبّئکم بما کنتم تعملون
17 - انسان، در برابر اعمال خود مسؤول است و مورد بازخواست الهی قرار خواهد گرفت.
فینبّئکم بما کنتم تعملون
مقصود از آگاه ساختن مردم نسبت به اعمالشان، حسابرسی اعمال آنان و کیفر و پاداش به ایشان است.
18 - خداوند، از نیات و باطن انسان ها آگاه است.
إنّه علیم بذات الصدور
19 - حسابرسی اعمال بندگان از سوی خداوند در قیامت، متکی به علم همه جانبه او است.
فینبّئکم بما کنتم تعملون إنّه علیم بذات الصدور
برداشت بالا از آن جا است که جمله «إنـّه علیم بذات الصدور» تعلیل برای جمله «فینبـّئکم بما کنتم تعملون» است; یعنی، چون خداوند به باطن افراد آگاه است، پس می تواند آنان را به کردارشان آگاه سازد و به حسابرسی آنان بپردازد.
20 - تأثیر انگیزه ها و نیت های انسان ها در اعمالشان و نیز در چگونگی و میزان کیفر و پاداش آنان
فینبّئکم بما کنتم تعملون إنّه علیم بذات الصدور
خداوند به جای آن که بفرماید: من به اعمال پنهانی آنان آگاهم، فرمود: به باطن و ضمیر آنان آگاه هستم. این تعبیر می تواند اشاره به حقیقت یاد شده باشد.
21 - ربوبیت الهی، مقتضی برپایی قیامت و حسابرسی اعمال بندگان
ثمّ إلی ربّکم مرجعکم فینبّئکم بما کنتم تعملون إنّه علیم بذات الصدور
اسماوصفات:
صفات جمال 1
انسان:
ایمان انسان ها 2; تنبه اخروی انسان ها 16; حسابرسی اخروی انسان ها 19، 21; شؤون انسان 6; فرجام انسان ها 14، 15
ایمان:
منفعت ایمان 7
بازگشت به خدا: 14، 15
پاداش:
ملاک پاداش 20
جهان بینی:
جهان بینی توحیدی 14
حسابرسی:
عدالت در حسابرسی 11; ملاک حسابرسی اخروی 19
خدا:
آثار ربوبیت خدا 21; آثار علم خدا 19; اخبار خدا 16; بی نیازی خدا 1، 2; حسابرسی خدا 17; زمینه رضایت خدا 5; علم خدا به نیات 18; علم غیب خدا 18; عوامل ناخشنودی خدا 4
شرک:
آثار شرک 3
شکر:
آثار شکر 5; اهمیت شکر نعمت 6; منفعت شکر نعمت 7
عمل:
آثار فردی عمل 17; مسؤول عمل 9، 10، 17
قیامت:
حسابرسی در قیامت 19; زمینه برپایی قیامت 21; ویژگیهای قیامت 15
کفر:
آثار کفر 3، 13; زیان کفر 7; سرزنش کفر 6; سنگینی گناه کفر 13; ناخشنودی از کفر 4
کفران:
آثار کفران نعمت 13; زیان کفران نعمت 7; سرزنش کفران نعمت 6; سنگینی گناه کفران نعمت 13; کفران نعمت 3
کیفر:
شخصی بودن کیفر 17; ملاک کیفر 20
گناه:
آثار فردی گناه 8; تحمل گناه دیگران 8، 9; سنگینی گناه 12
گناهکاران:
بی یاوری گناهکاران 9
نظام جزایی: 20
نیت:
آثار نیت 20