تفسیر آیات قرآن کریم- سوره النجم – آیه 1 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَی

قسم به ستاره وقتی که فرو می شود.

1 - سوگند الهی، به هر ستاره آن گاه که غروب می کند.

و النجم إذا هوی

«نجم» به معنای ستاره است و «الف و لام» آن جنس و مفید عموم است; یعنی، «اقسم بکلّ نجم إذا هوی». «هُوِیّ» (مصدر «هوی») به معنای فرو افتادن است و در آیه شریفه بر غروب کردن اطلاق شده است.

2 - غروب ستارگان، نمودی از قدرت و تدبیر آفریدگار جهان

و النجم إذا هوی

از آن جا که سوگند، به چیزی یاد می شود که دارای اهمیت و پیامدار معنایی باشد می توان گفت که سوگند الهی به غروب ستارگان، برای توجه دادن بشر به تنظیم گر نظام آنها است.

3 - مظاهر طبیعت، شایان تأمل و درس آموزی است.

و النجم إذا هوی

سوگند به ستارگان، در حقیقت سوگند به مظهری از مظاهر طبیعت است که در ظهور و افول خویش برای انسان درس و پیام دارد.

4 - سوگند خداوند به شهاب سنگ ها، هنگامی که سقوط می کنند. *

و النجم إذا هوی

برخی از مفسران «نجم» را ـ به قرینه «إذا هوی» (آن گاه که سقوط کند) ـ به معنای شهاب گرفته اند.

5 - سوگند خداوند به قرآن، به هنگام نزول آیات آن *

و النجم إذا هوی

برداشت یاد شده، بدان احتمال است که مراد از «نجم» ـ چنان که برخی از مفسران گفته اند ـ قرآن باشد; زیرا آیات قرآن «نجوماً» (جداجدا و به تدریج) نازل شده است.

6 - قرآن، ستاره هدایت برای انسان ها *

و النجم إذا هوی

در صورتی که مراد از «نجم» قرآن باشد، اطلاق «نجم» بر قرآن می تواند به منظور مطلب بالا باشد.

7 - سوگند الهی به ستاره ثریا هنگامی که غروب کند.

و النجم إذا هوی

«نجم» بر ستاره ثریا نیز اطلاق می شود (قاموس المحیط). گفتنی است «ال» در «النجم» بنابراین اطلاق، برای عهد است.

8 - «عن أبی الحسن الرضا(ع) ... قال: النجم رسول اللّه(ص) و قد سمّاه اللّه فی غیر موضع، فقال: «و النجم إذا هوی»... .(1)

از امام رضا(ع) روایت شده... که فرمود: مراد از «نجم» رسول خدا(ص) است و خداوند رسول خود را در مواردی [از قرآن] نجم نامیده و فرموده است: و النجم إذا هوی»... .

خدا

نشانه های تدبیر خدا 2; نشانه های قدرت خدا 2

روایت 8

ستارگان

غروب ستارگان 1، 2; مراد از نجم 8

ستاره ثریا

غروب ستاره ثریا 7

سوگند

سوگند به ستارگان 1; سوگند به ستاره ثریا 7; سوگند به شهاب سنگها 4; سوگند به قرآن 5

شهاب سنگها

سقوط شهاب سنگها 4

طبیعت

اهمیت مطالعه طبیعت 3

قرآن

سوگندهای قرآن 1، 4، 5، 7; نزول قرآن 5; نقش قرآن 6; ویژگیهای قرآن 6; هدایتگری قرآن 6

محمد(ص)

فضایل محمد(ص) 8

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 343; نورالثقلین، ج 5، ص 145، ح 6.