تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الشوری – آیه 16– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَالَّذینَ یُحَاجُّونَ فِی اللَّهِ مِن بَعْد مَا اسْتُجِیبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ شَدیدٌ
و کسانی که در باره خدا پس از آن که دعوتش اجابت شده است مجادله می کنند، دلیلشان نزد پروردگارشان باطل است و بر آنان غضبی [از خدا ]است و برایشان عذابی سخت خواهد بود.
1 - اصرار مشرکان عصر بعثت، بر شرک و مباحثات انکارآمیز آنان درباره توحید
و الذین یحاجّون فی اللّه
2 - توحید ربوبی، باور فطری تمامی انسان ها
من بعد ما استجیب له
بنابراین احتمال که اجابت کننده (استجیب له) فطرت انسان باشد، برداشت بالا استفاده می شود.
3 - شرک، اندیشه ای بی بنیاد و فاقد هرگونه اعتبار در پیشگاه خداوند
و الذین یحاجّون ... حجّتهم داحضة عند ربّهم
4 - باورهای ناسازگار با فطرت آدمی، متزلزل و ناپایدار است.
من بعد ما استجیب له حجّتهم داحضة عند ربّهم
«دحض» (مصدر «داحضة») به معنای لغزیدن و متزلزل بودن است و «داحضة» کنایه از بطلان و ناپایداری می باشد.
5 - ضرورت پایداری بر باورها و نداشتن تزلزل بی دلیل
من بعد ما استجیب له
6 - انکار دین خدا و معارف آن، فاقد دلیل منطقی و بنیاد علمی است.
و الذین یحاجّون فی اللّه ... حجّتهم داحضة
بنابراین که مراد از «فی اللّه» دین خدا باشد، مطلب بالا استفاده می شود.
7 - توحید ربوبی، میثاق تمامی انسان ها با خدا *
و الذین یحاجّون فی اللّه من بعد ما استجیب له
«ما» در «ما استجیب له» موصول حرفی است که با مابعد خود به تأویل مصدر می رود. ضمیر «له» به «اللّه» باز می گردد; یعنی، «من بعد استجابتهم اللّه». این قید می تواند به میثاق بنی آدم با خدا در عالم ذر اشاره داشته باشد; یعنی، مشرکان پس از آن که خود در پیشگاه خدا به ربوبیت بی همتای او اعتراف کرده اند، هر دلیلی بر رد ربوبیت او بیاورند، در پیشگاه او پوچ و بی اعتبار است.
8 - معارف دین، دارای ریشه در فطرت و سرشت انسان
فی اللّه من بعد ما استجیب له
برداشت یاد شده بدین احتمال است که مراد از «فی اللّه» دین خدا و اجابت کننده فطرت انسان باشد.
9 - تلاش برخی از اهل کتاب، در ایجاد تزلزل اعتقادی در بین مسلمانان
و الذین یحاجّون فی اللّه
بنابراین که مراد از «الذین...» اهل کتاب و مقصود از «فی اللّه» دین خدا (اسلام) باشد، به دست می آید که برخی از اهل کتاب با ایجاد شبهه در باور مسلمانان، سعی در متزلزل ساختن اعتقاد آنان داشتند.
10 - اختلاف اهل کتاب با مسلمانان، درباره خدا و صفات او *
و الذین یحاجّون فی اللّه
بنابراین که مراد از «الذین» اهل کتاب و «فی اللّه» خداوند و صفات او باشد، می توان مطلب بالا را استفاده کرد.
11 - کوشش تردیدافکنان در باورهای توحیدی مردمان، کوششی نافرجام
و الذین یحاجّون فی اللّه ... حجّتهم داحضة عند ربّهم
12 - مشرکان و مجادله گران حق ستیز گرفتار غضب و عذاب سخت الهی
و الذین یحاجّون فی اللّه ... علیهم غضب و لهم عذاب شدید
13 - تلاش در جهت ایجاد تردید در باورهای دینی مسلمانان، موجب خشم و عذاب الهی است.
و الذین یحاجّون فی اللّه ... علیهم غضب و لهم عذاب شدید
انسان:
فطریات انسان 2، 8
اهل کتاب:
اختلاف اهل کتاب با مسلمانان 10; اخلالگری اهل کتاب 9
توحید:
اهمیت توحید ربوبی 7; تکذیب توحید 1; فطریت توحید ربوبی 2; نافرجامی شبهه افکنی در توحید 11
حق:
عذاب حق ستیزان 12; مغضوبیت حق ستیزان 12
خدا:
اختلاف درباره خدا 10; اختلاف در صفات خدا 10; عهد خدا با انسانها 7; عوامل غضب خدا 13
دین:
آثار شبهه افکنی در دین 13; بی منطقی تکذیب دین 6; فطریت دین 8
شرک:
بی ارزشی شرک 3; بی منطقی شرک 3
عذاب:
اهل عذاب 12; عذاب شدید 12; مراتب عذاب 12; موجبات عذاب 13
عقیده:
اهمیت استقامت در عقیده 5; زمینه سستی عقیده 9; عوامل سستی عقیده 4
فطرت:
نقش فطرت 4
مجادله گران:
عذاب مجادله گران 12; مغضوبیت مجادله گران 12
مسلمانان:
آثار شبهه افکنی در مسلمانان 13
مشرکان:
عذاب مشرکان 12; لجاجت مشرکان صدراسلام 1; مجادله گری مشرکان صدراسلام 1; مغضوبیت مشرکان 12
مغضوبان خدا: 12