تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الانشقاق– آیه 8– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَسَوْفَ یُحَاسَبُ حِسَابًا یَسیرًا

به آسانی به حسابش رسیدگی خواهد شد.

1 - در قیامت، اعمال انسان ها حسابرسی خواهد شد.

فسوف یحاسب

2 - مرحله حسابرسی در قیامت، مرحله ای پس از دریافت نامه های اعمال است.

فسوف یحاسب حسابًا یسیرًا

«سوف»، برای وعده دادن به کار می رود (مصباح) و دلالت بر تأخیر دارد. (مقاییس اللغة)

3 - کسانی که نامه عمل آنان به دست راستشان داده شود، حسابرسیِ آسانی خواهند داشت.

فأمّا من أُوتی کتـبه بیمینه . فسوف یحاسب حسابًا یسیرًا

«یسیر» دو معنا دارد: 1. آسان، 2. قلیل (مفردات راغب). در آیه شریفه، اولین معنا مناسب است.

4 - اعطای نامه عمل به دست راست حاضرانِ در قیامت، رمز و نشانه چشم پوشی از لغزش های آنان است. *

فأمّا من أُوتی کتـبه بیمینه . فسوف یحاسب حسابًا یسیرًا

نادیده گرفتن «سیئات» ـ که در بعضی از سوره های دیگر درباره گروهی از حاضران قیامت مطرح شده ـ مصداق حساب آسان است.

5 - در قیامت، انسان خود، محاسبه و ارزشیابی خواهد شد.

فسوف یحاسب

فعل «یحاسب» به شخص استناد یافته است; نه به عمل; بنابراین حسابرسی قیامت در مورد خود اشخاص خواهد بود. می توان گفت: اعمال و نیت های انسان برای او، رتبه وجودی خاصی می بخشد; زیرا ملکه او شده و ابعاد وجودی او را شکل می دهد و در نتیجه سنجش آن انسان، در حقیقت محاسبه اعمال او است.

6 - «قاسم بن محمد عن علی قال: سمعت أباعبداللّه(ع) یقول: إنّ اللّه تبارک و تعالی إذا أراد أن یحاسب المؤمن أعطاه کتابه بیمینه و حاسبه فیما بینه و بینه فیقول: عبدی! فعلت کذا ... قد غفرتها لک و ابدلتها حسنات ... و هو قول اللّه عزّوجلّ «فأمّا من اُوتی کتابه بیمینه فسوف یحاسب حساباً یسیراً»;(1)

قاسم بن محمد از علی [بن أبی حمزه] روایت نموده که گفت: از امام صادق(ع) شنیدم که می فرمود: خدای ـ تبارک و تعالی ـ زمانی که بخواهد مؤمنی را محاسبه کند، نامه عملش را به دست راست وی می دهد و او را در آنچه بین خود و او است محاسبه کرده، می فرماید: بنده من فلان کار را کردی؟ ... من آن را برای تو بخشیدم و آن را به حسنه هایی تبدیل کردم ... و این سخن خدای عزّوجلّ است «فأمّا من اُوتی کتابه بیمینه . فسوف یحاسب حساباً یسیراً»».

7 - «عن أبی الجارود عن أبی جعفر(ع) قال: قال رسول اللّه(ص) کلّ محاسَب معذّب فقال له قائل: یا رسول اللّه فأین قول اللّه عزّوجلّ «فسوف یحاسب حساباً یسیراً» قال: ذلک العَرْضُ یعنی التَصَفُّحَ;(2)

ابی جارود از امام باقر(ع) روایت نموده که حضرت فرمود: رسول خدا(ص) فرمودند: هر کس محاسبه شود، در عذاب خواهد بود. شخصی به رسول خدا(ص) گفت: پس کلام خدای عزّوجلّ که فرموده: «فسوف یحاسب حساباً یسیراً» چه می شود؟ حضرت فرمود: آن محاسبه [که گفتم] عرضه شدن [تمام اعمال] است [امام باقر(ع) فرمود: ]مقصود پیامبر(ص) بررسی دقیق[اعمال ]است».

اصحاب یمین

سهولت حسابرسی اصحاب یمین 3، 6; عفو از اصحاب یمین 4

انسان

نقش اخروی انسان 5

حسابرسی

زمان حسابرسی اخروی 2

خود

حسابرسی از خود 5

روایت 6، 7

عفو

نشانه های عفو 4

عمل

حسابرسی اخروی عمل 1، 5; دقت در حسابرسی عمل 7

قیامت

حسابری در قیامت 1

مؤمنان

آمرزش اخروی مؤمنان 6; حسابرسی اخروی مؤمنان 6; نامه عمل مؤمنان 6

نامه عمل

زمان دریافت نامه عمل 2; نامه عمل در دست راست 3، 4

پی نوشت ها :

1. بحارالأنوار، ج 7، ص 324، ح 17; تفسیربرهان، ج 4، ص 444، ح 3.

2. معانی الاخبار، ص 262، ح 1; نورالثقلین، ج 5، ص 537، ح 9.