تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الانشراح– آیه2- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ

و بار سنگینت را از تو فرو نهادیم.

1 - رسالت الهی و دعوت مردم به دین، وظیفه ای سنگین بر دوش پیامبر(ص)

و وضعنا عنک وزرک

«وزر»; یعنی، سنگینی و «وزیر»، به معنای کسی است که وظایف سنگین فرمانروایش را برعهده می گیرد (مفردات). مصداق مورد نظر از «وزر» ـ به قرینه شرح صدر که در آیه قبل آمده بود ـ تکالیف دشوار و رسالت سنگینی بود که در صورت فقدان امدادهای ویژه خداوند، تحمّل آن بر پیامبر(ص) سخت بود.

2 - خداوند با امدادهای ویژه به پیامبر(ص) او را به انجام دادن رسالت های الهی و اجرای برنامه های سنگین اسلام، موفّق ساخت.

و وضعنا عنک وزرک

3 - شرح صدر پیامبر(ص)، فراهم سازنده زمینه لازم برای اجرای برنامه های سنگین رسالت و انجام دادن تکالیف دشوار

ألم نشرح ... و وضعنا عنک وزرک

4 - ناشناخته ماندن رسالت پیامبر(ص) در آغاز بعثت، مایه سیطره افکندن اندوهی سنگین بر آن حضرت

وزرک

مراد از «وزر» ـ با توجّه به آیه «و رفعنا لک ذکرک» ـ می تواند نقطه مقابل «بلند آوازه بودن» باشد; یعنی، ناشناخته ماندن رسول اکرم(ص)، سبب شده بود که رسالت ها و تعالیم او مهجور مانده و غمی سنگین برای آن حضرت به وجود آید. تناسب دو فعل «وضعنا» (فرونهادیم) و «رفعنا» (بالابردیم)، مؤید این احتمال است.

5 - خداوند، برطرف سازنده حزن پیامبر(ص) از مهجور ماندن رسالت خویش

و وضعنا عنک وزرک

6 - تحمّل آداب و رسوم دوران جاهلیت، بر پیامبر(ص) سنگین و دشوار بود.

وزرک

«وزر»، مطلق است و قابلیت دارد که بر مصادیقی گوناگون ـ از جمله «سنت های سخت دوران جاهلیت» ـ تطبیق یابد. هم چنین می تواند ناظر به تمام مصادیقی باشد که به ذهن خطور می کند.

7 - خداوند، پیامبر(ص) را از گرفتاری به سنت های دوران جاهلیت رهانید.

و وضعنا عنک وزرک

8 - توجّه به عنایت های خداوند در رفع مشکلات رسالت، مایه اطمینان پیامبر(ص) به دوری اش از قهر و خشم خداوند

ما ودّعک ربّک و ما قلی ... و وضعنا عنک وزرک

تبری

تبری از غضب خدا 8

جاهلیت

استقامت بر رسوم جاهلیت 6; سختی رسوم جاهلیت 7

خدا

امدادهای خدا 2، 5; نجات بخشی خدا 7

دین

تبلیغ دین 1

ذکر

آثار ذکر 8; ذکر امدادهای خدا 8; ذکر لطف خدا 8

محمد(ص)

آثار شرح صدر محمد(ص) 3; استقامت محمد(ص) 6; امداد به محمد(ص) 2; تاریخ محمد(ص) 4، 5، 6; تبری محمد(ص) 8; تبلیغ محمد(ص) 1; رسالت محمد(ص) 1، 2، 4; زمینه عمل به تکلیف محمد(ص) 3; عمل به تکلیف محمد(ص) 2; عوامل اطمینان محمد(ص) 8; عوامل اندوه محمد(ص) 4; محمد(ص) در آغاز بعثت 4; مشکلات محمد(ص) 6; منشأ رفع اندوه محمد(ص) 5; منشأ رفع مشکلات محمد(ص) 8; منشأ موفقیت محمد(ص) 2; منشأ نجات محمد(ص) 7