تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یوسف – آیه ۱۷ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالُواْ یَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبقُ وَتَرَکْنَا یُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَکَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنتَ بمُؤْمِنٍ لِّنَا وَلَوْ کُنَّا صَادقِینَ

گفتند: «ای پدر! ما رفتیم در حالی که مسابقه می دادیم و یوسف را در کنار توشه خود نهاده بودیم ; پس گرگ او را خورد و تو قطعاً ما را تصدیق نمی کنی هر چند راستگو باشیم».

1ـ برادران یوسف ، پیش از حضور در نزد یعقوب(ع) با هماهنگی کامل ، دروغهایی را برای ارائه به او ، ساخته و پرداخته کردند.

قالوا یـأبانا إنا ذهبنا ... فأکله الذئب

روشن است که همه فرزندان یعقوب در حضور او لب به سخن نگشودند و گزارش ندادند ; بلکه یکی از آنان سخن می گفت. بنابراین نسبت دادن آن سخنان دروغین به همه ایشان (قالوا) گویای این است که آنان از پیش دروغها را بافته و تبادل نظر کرده بودند و همگی بر آن اتفاق نظر داشتند.

2ـ طعمه گرگ شدن یوسف(ع) ، گزارشی دروغین برادران او به پدرشان یعقوب

قالوا ... فأکله الذئب

3ـ غفلت از یوسف(ع) به خاطر سرگرمی به دویدن و مسابقه دادن ، اعتذار دروغین برادران او در توجیه طعمه گرگ شدن یوسف(ع)

یـأبانا إنا ذهبنا نستبق و ترکنا یوسف عند متـعنا

«استباق» به معنای مسابقه دادن و پیشی گرفتن است و جمله «نستبق» حال برای فاعل «ذهبنا» است. بنابراین «ذهبنا نستبق» ; یعنی، می رفتیم در حالی که با یکدیگر مسابقه می دادیم. رفتن و مسابقه دادن با مسابقه تیراندازی یا اسب دوانی مطابقتی ندارد ; بلکه با مسابقه دویدن منطبق است.

4ـ مسابقه ، امری مشروع در آیین یعقوب(ع) و مرسوم در زمان آن حضرت

قالوا یـأبانا إنا ذهبنا نستبق

5ـ برادران یوسف در داستان ساختگی خویش (طعمه گرگ شدن یوسف) ناخواسته به کوتاهی در حراست از یوسف(ع) اعتراف کردند.

إنا له لحـفظون ... ذهبنا نستبق ... فأکله الذئب

6ـ یعقوب(ع) ادعای فرزندانش درباره یوسف(ع) (طعمه گرگ شدن او) را باور نکرد و آن را نپذیرفت.

و ما أنت بمؤمن لنا

7ـ فرزندان یعقوب ، او را درباره گزارشهایشان ، متهم به ناباوری کردند.

و ما أنت بمؤمن لنا و لو کنا صـدقین

معنای جمله «و لو کنا صادقین» به ضمیمه «و ما أنت بمؤمن لنا» چنین می شود: درباره یوسف حقیقت را بگوییم نمی پذیری، دروغ هم بگوییم نمی پذیری ; این دو برای تو تفاوتی ندارد. این سخن فرزندان یعقوب، متهم ساختن او به ناباوری نسبت به ایشان است.

8ـ اطمینان برادران یوسف به ناموفق بودن صحنه سازیهایشان در باوراندن دروغهای خود به یعقوب(ع)

و ما أنت بمؤمن لنا و لو کنا صـدقین

«ایمان» به معنای تصدیق کردن شخص و باور کردن مدعای اوست. آوردن جمله اسمیه به همراه «باء» زایده ـ که برای تأکید است ـ حکایت از اطمینان برادران یوسف به مضمون جمله دارد.

احکام: 4

برادران یوسف:

ادعای برادران یوسف 6; اطمینان برادران یوسف 8; اقرار برادران یوسف 5; برادران یوسف و یعقوب(ع) 1، 2، 7، 8; توجیه گری برادران یوسف 3; توطئه برادران یوسف 1، 2، 5، 8; تهمتهای برادران یوسف 7; دروغگویی برادران یوسف 1، 2، 3، 8; عذرآوری برادران یوسف 3

مسابقه:

احکام مسابقه 4

یعقوب(ع):

تهمت به یعقوب(ع) 7; مسابقه در دین یعقوب(ع) 4; یعقوب(ع) و برادران یوسف 6

یوسف(ع):

تقصیر در محافظت از یوسف(ع) 5; طعمه گرگ شدن یوسف(ع) 3، 5، 6; قصه یوسف(ع) 1، 2، 3، 5، 6، 8