تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مائده – آیه ۱۷ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لَّقَدْ کَفَرَ الَّذینَ قَآلُواْ إِنَّ اللّهَ هُوَ الْمَسیحُ ابْنُ مَرْیَمَ قُلْ فَمَن یَمْلِکُ مِنَ اللّهِ شَیْئًا إِنْ أَرَادَ أَن یُهْلِکَ الْمَسیحَ ابْنَ مَرْیَمَ وَأُمَّهُ وَمَن فِی الأَرْضِ جَمِیعًا وَلِلّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا یَخْلُقُ مَا یَشَاء وَاللّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ
کسانی که گفتند: خدا همان مسیح پسر مریم است قطعاً کافر شده اند. بگو: اگر خدا بخواهد مسیح پسر مریم و مادرش و همه آنان که در زمین اند هلاک کند چه کسی در برابر خدا اختیار چیزی را دارد؟ و حال آنکه فرمانروایی آسمانها و زمین و آنچه میان آن دو است مختصّ خداست. هر چه را بخواهد خلق می کند. و خدا بر هر چیزی تواناست.
1 ادعای گروهی از مسیحیان به انحصار الوهیت در حضرت مسیح (ع)
قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
2 ادعای الوهیت برای مسیح (ع)، کفر است و مدعیان آن کافرند.
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
3 ادعای الوهیت برای مسیح (ع)، مصداقی روشن از نقض پیمان مسیحیان با خدا
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح
4 ادعای الوهیت برای غیر خدا، کفر است.
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
5 اعتراف مسیحیان به فرزندی مسیح (ع) برای مریم (ع)
قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
ظاهراً توصیف مسیح (ع) به «ابن مریم» از کلام مسیحیان است. یعنی به این حقیقت که مسیح (ع) فرزند مریم است، معترف هستند.
6 فرزندی مسیح (ع) برای مریم (ع)، دلیلی بر خدا نبودن وی
قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
نقل اعتراف مسیحیان به اینکه مسیح (ع) فرزند مریم است، برای توجه دادن آنهاست به این حقیقت که فرزند بودن (مخلوق بودن) با خدا بودن تنافی دارد.
7 ادعای الوهیت مسیح (ع)، علی رغم اعتراف به فرزند بودن وی، تنها یک سخن است و نمی تواند اعتقاد قلبی باشد.
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
از اینکه ادعای آنان با لفظ «قالوا» (گفتند) بیان شده، نه با الفاظی همانند «امنوا» یا «اعتقدوا»، معلوم می شود این ادعا، شایستگی باور و اعتقاد قلبی را ندارد.
8 پیامبر (ص) مأمور محاجه با مسیحیان مدعی الوهیت مسیح
الذین قالوا إنّ اللّه ... قل فمن یملک
9 حیات و مرگ مسیح (ع) و مادرش مریم و تمامی اهل زمین، در قبضه قدرت خداوند
قل فمن یملک من اللّه شیئاً ان اراد ان یهلک ... و من فی الأرض جمیعاً
10 نفی هرگونه قدرت، در برابر قدرت و اراده خداوند
فمن یملک من اللّه شیئاً ان اراد ان یهلک
استفهام «فمن یملک»، استفهام انکاری است. یعنی هیچکس قادر بر ایستادگی در برابر خواست خداوند نیست.
11 ناتوانی مسیح (ع) و مادرش و تمامی اهل زمین در برابر اراده الهی، دلیل بطلان ادعای الوهیت برای مسیح (ع)
لقد کفر الذین ... ان اراد ان یهلک المسیح ابن مریم و امه و من فی الأرض جمیعاً
12 آنکه مقهور و تحت تأثیر قدرت دیگری است، صلاحیت الوهیت ندارد.
فمن یملک من اللّه شیئاً ان اراد ان یهلک
13 مسیح (ع)، فاقد پدر
هو المسیح ابن مریم ... المسیح ابن مریم و امه
14 زنده بودن مسیح (ع) و مادرش مریم در عصر پیامبر (ص)*
فمن یملک من اللّه شیئاً ان اراد ان یهلک المسیح ابن مریم و امه
مفهوم جمله «ان اراد ...» این است که آن دو بزرگوار در زمان نزول آیه زنده بوده اند.
15 عیسی (ع) و مادرش مریم، انسانهایی همانند دیگر انسانها
ان یهلک المسیح ابن مریم و امه و من فی الأرض جمیعاً
آوردن «من فی الارض» با وجود اینکه استدلال، بدون آن نیز تمام است، می تواند اشاره به این نکته باشد که از جهت مملوکیت و ناتوانی در برابر خدا، بین مسیح (ع) و دیگران تفاوتی نیست.
16 سلطنت و مالکیت مطلق خداوند بر آسمانها، زمین و آنچه میان آن دو است. (تمام هستی)
و للّه ملک السموت و الأرض و ما بینهما
تقدیم «للّه» دلالت بر حصر دارد. یعنی تنها او مالک آسمانها و ... است. لذا از این معنا به مالکیت مطلق تعبیر شده است.
17 صلاحیت الوهیت تنها برای کسی است که مالک مطلق هستی است.
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه ... و للّه ملک السموت
18 مسیح (ع)، فرزند مریم (ع) و هر دو مملوک خداوند
المسیح ابن مریم و امه ... و للّه ملک السموت و الارض
19 مالکیت و سلطنت خداوند نسبت به مسیح (ع) و مادرش، دلیل بطلان ادعای الوهیت برای مسیح (ع)
قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم ... و للّه ملک السموت و الارض
20 ادعای الوهیت برای مسیح (ع)، نشانه ضعف شناخت مسیحیان از خدا و قدرت مطلق اوست.
الذین قالوا ... و للّه ملک السموت
21 ادعای الوهیت برای غیر خدا، نشانه ضعف شناخت نسبت به خداوند است.
الذین قالوا ... و للّه ملک السموت و الارض
22 مالکیت خداوند بر هستی، دلیل توانایی وی بر نابود ساختن مسیح (ع)، مریم (ع) و تمامی اهل زمین و نفی هرگونه قدرت در برابر قدرت اوست.
فمن یملک من اللّه شیئاً ان اراد ان یهلک ... و للّه ملک السموت و الارض
23 وجود موجوداتی میان آسمانها و زمین
و ما بینهما
24 خداوند، آنچه را بخواهد می آفریند.
یخلق ما یشاء
25 نفوذ و حاکمیت مشیت الهی بر هستی
یخلق ما یشاء
26 خالقیت مطلق الهی، اساس مالکیت مطلق اوست.
للّه ملک السموت و ... یخلق ما یشاء
بنابر اینکه «یخلق ما یشاء» تعلیل برای «لله ملک السموت» باشد.
27 مالکیت و سلطنت مطلق خداوند بر هستی، دلیل توانایی او بر هر نوع آفرینش (مانند آفرینش انسان بدون واسطه پدر)
للّه ملک السموت و الارض و ما بینهما یخلق ما یشاء
بنابر اینکه «یخلق ما یشاء»، نتیجه ای باشد برای «للّه ملک السموت والارض»
28 خلقت ویژه حضرت مسیح (ع)، نباید موجب پیدایش شبهه الوهیت در مورد وی گردد.
لقد کفر الذین ... یخلق ما یشاء
گویا جمله «یخلق ما یشاء»، در رد پندار کسانی است که به خاطر نحوه خاص آفرینش حضرت مسیح (ع)، قائل به الوهیت وی شدند.
29 خداوند، بر هر چیزی تواناست.
و اللّه علی کل شیء قدیر
30 قدرت مطلق خداوند، دلیل نفوذ مشیت او بر تمام هستی
یخلق ما یشاء و اللّه علی کل شیء قدیر
31 برخورد منطقی و استدلالی قرآن با مسیحیان، در مورد پندار الوهیت برای مسیح (ع)
الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ... و اللّه علی کل شیء قدیر
آسمان:
مالک آسمان 16
آفرینش:
تدبیر آفرینش 25، 30 ; خلقت آفرینش 27 ; مالک آفرینش 17، 22، 27
احتجاج:
روش احتجاج 31
الوهیت:
غیر خدا 4، 21 ; ملاک الوهیت 12، 17
انسان:
حیات انسان 9 ; خلقت انسان 27 ; مرگ انسان 9
خدا:
اراده خدا 10، 11 ; حاکمیت خدا 16، 19، 25، 27 ; خالقیت خدا 24، 26 ; عهد با خدا 3 ; قدرت خدا 9، 10، 20، 24، 27، 29، 30 ; مالکیت خدا 16، 18، 19، 22، 27 ; مشیّت خدا 24، 25، 30 ; منشأ خدا مالکیت 26 ; نشانه های قدرت خدا 22
خداشناسی:
ناقص 21
زمین:
مالک زمین 16
شبهه:
زمینه شبهه 28
عقیده:
باطل 2، 7، 11
عهدشکنی:
موارد عهدشکنی 3
عیسی (ع):
الوهیّت عیسی (ع) 1، 2، 3، 6، 7، 8،11، 20، 28، 31 ; بشر بودن عیسی (ع) 15، 22 ; بطلان الوهیّت عیسی (ع) 19 ; حیات عیسی (ع) 9، 14 ; خلقت عیسی
(ع) 13، 28 ; ضعف عیسی (ع) 11 ; مادر عیسی (ع) 18 ; مرگ عیسی (ع) 9
قدرت:
نفی قدرت غیر خدا 10، 22
قرآن:
و مسیحیان 31
کافران: 2
کفر:
موارد کفر 2، 4
محمّد (ص):
احتجاج محمّد (ص) 8 ; مسؤولیت محمّد (ص) 8
مریم (ع):
بشر بودن مریم (ع) 15 ; حیات مریم (ع) 9، 14 ; ضعف مریم (ع) 11، 22 ; فرزند مریم (ع) 5، 6، 18
مسیحیان:
احتجاج با مسیحیان 8 ; ادعاهای مسیحیان 1، 20 ; دیدگاه مسیحیان 31 ; ضعف جهانخبینی مسیحیان 20 ; عقیده مسیحیان 5، 20 ; عهدشکنی مسیحیان 3 ; مسیحیان و عیسی (ع) 5
موجودات:
غیر آسمانی 23 ; موجودات غیر زمینی 23
تصاویر ضمیمه
