تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اسراء – آیه ۱۷ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَکَمْ أَهْلَکْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْد نُوحٍ وَکَفَی برَبِّکَ بذُنُوب عِبَادهِ خَبیرًَا بَصِیرًا

و چه بسیار امت هایی که پس از نوح هلاک کردیم، و کافی است که خدا به گناهان بندگانش آگاه و بینا باشد.

 

1- جوامع و ملتهای بسیاری پس از دوران نوح(ع) در نتیجه فسق و گناه و به اراده خداوند نابود شدند.

ففسقوا ... و کم أهلکنا من القرون

«قرن» (مفرد قرون) به معنای قومی است که نزدیک به یک زمان و در یک عصر زندگی می کنند (مفردات راغب).

 

2- کیفر هلاکت بار عمومی و فراگیر، برای انسانهای قبل از نوح(ع) به وقوع نپیوسته بود.

و کم أهلکنا من القرون من بعد نوح

خداوند در آیه پیش از سنت خویش مبنی بر هلاکت اقوام کافر و فاسد، خبر داد و آن گاه برای اثبات این حقیقت، هلاکت قوم نوح و پس از او را یادآور شد. از ذکر داستان نوح و اقوام پس از او، می توان استفاده کرد که اقوامی که به صورت جمعی قبل از نوح(ع) دچار عذاب شده باشند، وجود نداشته است.

 

3- فسق و فساد عمومی و فراگیر در میان مردم و اقوام پیش از حضرت نوح(ع) وجود نداشت.

و ما کنّا معذّبین حتی نبعث رسولاً. و إذا أردنا أن نهلک قریة أمرنا مترفیها ففسقوا ... و کم أهلکنا من القرون من بعد نوح

 

4- پیدایش فسق و فساد عمومی و انحرافات عمده تاریخ انسانی، پس از عصر نوح بود.

و کم أهلکنا ... من بعد نوح

 

5- بسیاری از جوامع و ملل پس از حضرت نوح(ع) بر اثر وجود مترفان فاسق و تبهکار در میان آنان، به هلاکت و نابودی دچار شدند.

و إذا أردنا أن نهلک قریة أمرنا مترفیها ففسقوا فیها... و کم أهلکنا من القرون من بعد نوح

 

6- دوران پس از نوح(ع)، سرآغاز فصل جدید زندگی اجتماعی و گروهی بشر

من القرون من بعد نوح

خداوند د رآیه قبل فرمود:« بسیاری از جوامع بشری را به خاطر فسق و فساد مترفان هلاک کردیم» و در این آیه سخن از هلاکت اقوام پس از نوح به میانن آورده است. از مجموع این دو آیه استفاده می شود که وضعیت اجتماعی پیش از نوح(ع) به گونه ای نبود که طبقه مترف وجود و یا نفوذ داشته باشد و گرنه دچار عذاب می شدند. پس عذاب شدن اقوام پس از نوح(ع) نشان می دهد که زندگی اجتماعی آنان به گونه ای دیگر ـ که دچار عذاب شدند ـ بود و فصل جدیدی را آغاز کرد.

 

7- خداوند از تمامی گناهان بندگانش باخبر و بر همه آنها آگاه و ناظر است.

و کفی بربّک بذنوب عباده خبیرًا بصیرًا

 

8- آگاهی خداوند، از گناهان باطنی و ظاهری بندگان، برای مجازات آنان کافی است و نیازی به شاهد و گواه ندارد.

و کفی بربّک بذنوب عباده خبیرًا بصیرًا

برداشت فوق با توجه به فرق واژه «خبیر» و «بصیر» به دست می آید; چون «خبیر» در مورد آگاهی از افکار و درون اشیاست (مفردات راغب) و «بصیر» اطلاع بر اعمال و رفتار است.

 

9- گناهکاران، مورد تهدید و هشدار خداوندند.

و کفی بربّک بذنوب عباده خبیرًا بصیرًا

ذکر «خبیراً بصیراً» پس از «کفی بربّک بذنوب عباد» برای تهدید و هشدار به گناهکاران است.

 

10- گناه، عامل اصلی هلاکت جوامع بشری است.

کم أهلکنا من القرون ... و کفی بربّک بذنوب عباده خبیرًا بصیرًا

 

11- نابودی جوامع عصیانگر، توسط خداوند، عالمانه و بر اساس بصیرت است.

و کم أهلکنا ... و کفی بربّک ... خبیرًا بصیرًا

 

12- ربوبیت خداوند، مقتضی مجازات جوامع فاسد و عصیانگر بر اساس علم و آگاهی است.

و کم أهلکنا... و کفی بربّک بذنوب عباده خبیرًا بصیرًا

اسماوصفات:

بصیر 7; خبیر 7

امتها:

امتها ی پس از نوح(ع) 1; امتها ی قبل از نوح(ع) 2; امتها ی قبل از نوح(ع) و فساد 3; امتها ی قبل از نوح(ع) و فسق 3; فساد امتها ی پس از نوح(ع) 4; فسق امتها ی پس از نوح(ع) 4

امتهای پیشین:

آثار فسق امتهای پیشین 1; آثار گناه امتهای پیشین 1; تاریخ امتهای پیشین 1، 2، 3، 4، 5; فاسقان امتهای پیشین 5; کیفر امتهای پیشین 2; مترفان امتهای پیشین 5; هلاکت امتهای پیشین 1، 2، 5

انسان:

زندگی اجتماعی انسان 6; گناه انسان ها 7

جامعه:

آسیب شناسی اجتماعی 5، 10; زمینه کیفر جوامع عصیانگر 12; زمینه کیفر جوامع فاسد 12; عوامل هلاکت جوامع 1، 5، 10; هلاکت جوامع عصیانگر 11

خدا:

آثار ربوبیت خدا 12; اراده خدا 1; افعال خدا 11; انذارهای خدا 9;بصیرت خدا 11; علم خدا 12; علم غیب خدا 7، 8; قانونمندی کیفرهای خدا 11; نظارت خدا 7

عذاب:

عذاب همگانی 2

گناه:

آثار اجتماعی گناه 10; آثار گناه 1; گناه آشکار 8; گناه پنهانی 8

گناهکاران:

انذار گناهکاران 9

نوح(ع):

دوران پس از نوح(ع) 6