تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نور – آیه41 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبیحَهُ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بمَا یَفْعَلُونَ 

آیا ندیده ای که هر که در آسمان ها و زمین است و پرندگان در حالی که پر گشوده اند خدا را تنزیه می کنند و هر یک، نیایش و تنزیه خود را می داند؟ و خدا به آنچه می کنند آگاه است.

 

1 - همه موجودات با شعور آسمان ها و زمین، تسبیح گوی خدا هستند.

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض

«من» برای موجودات دارای شعور به کار می رود.

 

2 - تسبیح خداوند به وسیله موجودات با شعور آسمان ها و زمین، قابل درک و فهم برای انسان است.

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض

برداشت یاد شده، از استفهام در «ألم تر» ـ که از نوع تقریری است ـ استفاده می شود; زیرا استفهام تقریری در جایی به کار می رود که مورد آن، برای مخاطب روشن و شناخته است.

 

3 - تمامی موجودات با شعور آسمان ها و زمین، معترف به وجود خداوند و تنزیه گوی او از هر گونه نقص و ناروایی

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض

 

4 - وجود موجودات با شعور در آسمان ها

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض

 

5 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد است.

السمـوت

 

6 - تسبیح گویی همه موجودات عالم برای خداوند، جلوه ای از هدایت گری او نسبت به آنها است.

اللّه نور السمـوت و الأرض ... یهدی اللّه لنوره من یشاء ... ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض

 

7 - پرندگانی که بدون بال زدن پرواز می کنند، تسبیح گوی خدا و معترف به مبرا بودن او از هر گونه نقص و عیب اند.

أنّ اللّه له من ... و الطیر صـفّـت

«صافّات» حال برای «الطیر» می باشد و «الطیر الصواف» به معنای پرندگان بال گشوده و بدون تحرک است (لسان العرب) و مقصود از آن، پرواز پرندگان در هوا بدون بال زدن است.

 

8 - پرواز پرندگان بال گشاده و بدون بال زدن، از شگفتی های آفرینش است.

و الطیر صـفّـت

برداشت یاد شده از تخصیص به ذکر یافتن پرندگانی که بدون بال زدن پرواز می کنند از دیگر موجودات زنده، استفاده شده است.

 

9 - همه موجودات عالم، آگاه و آشنا به نیایش خویش در برابر خداوند و تسبیح و تنزیه او

أنّ اللّه یسبّح له من ... و الطیر صـفّـت کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

«صلاة» در اصل به معنای دعا است و دعا به معنای نیایش و مسألت است.

 

10 - همه موجودات عالم، آگاه به شایستگی خداوند برای نیایش و تسبیح

کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

 

11 - آگاهی آدمیان از نیایش و تسبیح همه موجودات عالم برای خداوند، راهی برای هدایت آنان به سوی او است.

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض و الطیر صـفّـت کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که آیه شریفه با بیان تسبیح موجودات برای خدا و آگاهی آنان از این عمل، در صدد هدایت انسان ها است.

 

12 - همه موجودات عالم، از نوعی شعور و ادراک برخورداراند.

یسبّح له من فی السمـوت و الأرض و الطیر صـفّـت کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

نیایش و تسبیح موجودات جهان از جمله پرندگان برای خداوند، حاکی از وجود نوعی شعور و ادراک در آنها است.

 

13 - خداوند، به چگونگی نیایش و تسبیح موجودات جهان برای او، آگاه است.

یسبّح له من فی السمـوت ... کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

برداشت یاد شده، مبتنی بر این است که فاعل «علم» اللّه باشد. گفتنی است که جمله «و اللّه علیم بما یفعلون» می تواند شاهد همین معنا باشد.

 

14 - انتخاب ملموس ترین مثال، برای تبیین حقایق پیچیده و بلند آسمانی، شیوه بیانی قرآن کریم است.

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له ... و الطیر صـفّـت

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که در آیه شریفه، پرندگان از حیث قابل دسترس بودن و نوع پرواز و اندامشان، مورد تمثیل قرار گرفته اند.

 

15 - خداوند، فراخوان انسان ها به شناخت جهت گیری همه موجودات جهان آفرینش

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت و الأرض و الطیر صـفّـت کلّ قد علم صلاته و تسبیحه

 

16 - تمامی حرکات و رفتار (نیایش، تسبیح و...) موجودات عالم، در قلمرو علم همه جانبه خداوند است.

و اللّه علیم بما یفعلون

 

17 - توجه و اعتقاد انسان ها به آگاهی همه جانبه خداوند از اعمال و رفتار تمامی موجودات، بر انگیزنده آنان به اطاعت و فرمانبری از او

ألم تر أنّ اللّه یسبّح له من فی السمـوت ... و اللّه علیم بما یفعلون

یادآوری علم همه جانبه خداوند برای انسان ها در پایان آیه شریفه، می تواند حاکی از برداشت یاد شده باشد.

آسمان

تعدد آسمان ها 5; موجودات با شعور آسمان ها 1، 2، 3، 4

آفرینش

شگفتیهای آفرینش 8

اسماوصفات

علیم 16

اطاعت

عوامل اطاعت از خدا 17

انگیزش

عوامل انگیزش 17

پرندگان

اقرار پرندگان 7; شگفتی پرواز پرندگان 8; کیفیت تسبیح پرندگان 7

تسبیح

خدا 1، 2، 3، 6، 9، 10، 11

جهان بینی

جهان بینی و ایدئولوژی 17

حقایق

روش تبیین حقایق 14

خدا

تنزیه خدا 7; دعوتهای خدا 15; علم خدا 13; نشانه های هدایتگری خدا 6; وسعت علم خدا 16

ذکر

آثار ذکر علم خدا 17

عقیده

آثار عقیده به علم خدا 17

قرآن

روش بیانی قرآن 14; فواید مثالهای قرآن 14

موجودات

تسبیح موجودات 1، 6، 9; خداشناسی موجودات 3، 10; دعای موجودات 9، 11; دعوت به شناخت موجودات 15; شعور موجودات 12; فهم تسبیح موجودات 2; کیفیت تسبیح موجودات 13; کیفیت دعای موجودات 13;هدایت موجودات 11

هدایت

زمینه هدایت 11