تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 79 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَهُوَ الَّذی ذَرَأَکُمْ فِی الْأَرْضِ وَإِلَیْهِ تُحْشَرُونَ

و او است که شما را در زمین آفرید و [سرانجام] به سوی او محشور می شوید.

1 - پیدایش نسل انسان در گستره زمین، تنها به اراده و تدبیر خداوند

و هو الذی ذرأکم فی الأرض و إلیه تحشرون

«ذرء» (مصدر «ذرأ») به معنای پدید آوردن و پراکندن است. «تحشرون» ـ به قرینه «إلیه» ـ متضمن معنای «ترجعون» و «حشر» (مصدر مجهول «تحشرون») به معنای جمع و گردآوری شدن است.

2 - گسترش تدریجی نسل بشر در روی زمین، پس از پیدایش نوع آن

و هو الذی ذرأکم فی الأرض

برداشت فوق، با توجه به معنای «ذرأ» (پراکندن) استفاده می شود.

3 - بازگشت قهری همه انسان ها، به سوی خدا است.

و إلیه تحشرون

4 - خدا، مبدأ آغازین و مرجع نهایی انسان ها

و هو الذی ذرأکم ... و إلیه تحشرون

5 - زندگی بشر، محدود به توقف ناپایدار وی در دنیا نیست.

و هو الذی ذرأکم فی الأرض و إلیه تحشرون

6 - تجمع نهایی همه انسان های پراکنده در روی زمین، در پیشگاه خدا، پس از گذر از زندگی دنیوی

و هو الذی ... و إلیه تحشرون

انسان

خلقت انسان 2; فرجام انسان ها3، 4; گسترش نسل انسان2; مبدأ انسان ها 4; محدوده زندگی انسان 5; منشأ خلقت انسان 1

بازگشت به خدا 3، 4

خدا

آثار اراده خدا 1; آثار تدبیر خدا 1

قیامت

تجمع در قیامت 6; حشر در قیامت 6