تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 78 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَهُوَ الَّذی أَنشَأَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِیلًا مَّا تَشْکُرُونَ

و او است که برای شما گوش ها و چشم ها و دل ها پدید آورد، ولی شما اندک سپاس می گزارید.

 

1 - دستگاه شنوایی، بینایی و قوه تعقل در انسان، جلوه هایی از تدبیر و ربوبیت خداوند

 

و هو الذی أنشأ لکم السمع و الأبصـر و الأفئدة

«فؤاد» (جمع «أفئدة») به معنای دل ( قوه ادراک و تعقل) است.

 

2 - دستگاه شنوایی، بینایی و تعقل انسان، دستگاهی بدیع و بی مانند در نظام خلقت

 

و هو الذی أنشأ لکم السمع و الأبصـر و الأفئدة

«إنشاء» (مصدر «أنشأ») به ایجاد بدون طرح و الگوی قبلی، گفته می شود.

 

3 - دریافت های حسی، زمینه ساز شناخت ها و ادراکات عقلانی

 

و هو الذی أنشأ لکم السمع و الأبصـر و الأفئدة

آمدن «سمع» و «أبصار» پیش از «افئدة» می تواند بیانگر مطلب فوق باشد.

 

4 - نیروی شنوایی، بینایی و ادراکی انسان، نعمت هایی الهی و در خور شکر و سپاس گزاری

 

و هو الذی أنشأ لکم ... قلیلاً ما تشکرون

 

5 - شکرگزاری اندک انسان، در برابر نعمت شنوایی، بینایی و ادراکی خویش

 

أنشأ لکم السمع ... قلیلاً ما تشکرون

«ما» در «قلیلاً ما» مفید تقلیل است. بنابراین «قلیلاً ما» بیانگر تقلیل بعد از تقلیل است.

 

6 - ابزار حسی و تعقلی انسان، وسیله راه یابی او به شناخت حق و صراط مستقیم

 

و إنّک لتدعوهم إلی صرط مستقیم ... أنشأ لکم السمع و الأبصـر و الأفئدة

 

7 - به کار نگرفتن عقل در جهت شناخت حق و صراط مستقیم، مصداق بارز ناسپاسی

 

و إنّک لتدعوهم إلی صرط مستقیم ... أنشأ لکم السمع ... قلیلاً ما تشکرون

ادراک

ابداع قوای ادراکی 2; نقش قوای ادراکی 6

انسان

کمی شکر انسان 5

بینایی

ابداع حس بینایی 2; منشأ بینایی 1

تعقل

زمینه تعقل 3; منشأ تعقل 1

حواس

نقش حواس 3

خدا

نشانه های تدبیر خدا 1; نشانه های ربوبیت خدا 1; نعمتهای خدا 4

شکر

شکر نعمت 4

شناخت

ابزار شناخت 6; زمینه شناخت 3

شنوایی

ابداع حس شنوایی 2; منشأ شنوایی 1

صراط مستقیم

هدایت به صراط مستقیم 6

عقل

عدم استفاده از عقل 7

کفران

موارد کفران نعمت 7

نعمت

نعمت بینایی 4; نعمت شنوایی 4; نعمت قوای ادراکی 4

هدایت

عوامل هدایت 6