تفسیر آیات قرآن کریم – سوره شعراء – آیه 78 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذی خَلَقَنِی فَهُوَ یَهْدینِ

همان که مرا آفرید پس همو هدایتم می کند.

1 - هدایت و راهنمایی خلق، از شؤون ربوبیت و خالقیت خداوند

إلاّ ربّ العـلمین . الذی خلقنی فهو یهدین

تفریع جمله «فهو یهدین» بر «ربّ العالمین» و «الذی خلقنی»، بیانگر برداشت یاد شده است; یعنی، چون او پروردگار جهانیان و نیز آفریننده من است; پس خود او هم مرا راهنمایی خواهد کرد.

2 - اشاره ابراهیم(ع) به آفریدگاری و هدایت گری خدا، برای معرفی پروردگار جهان برای بت پرستان

إلاّ ربّ العـلمین . الذی خلقنی فهو یهدین

3 - خالق و راهنمای انسان، شایسته پرستش است; نه بت های بی شعور و ساخته دست بشر.

فإنّهم عدوٌّ لی إلاّ ربّ العـلمین . الذی خلقنی فهو یهدین

4 - خالقیت و هدایت گری خدا، جلوه دوستی و مهر و محبت او به خلق

فإنّهم عدوٌّ لی إلاّ ربّ العـلمین . الذی خلقنی فهو یهدین

جمله «الذی خلقنی...» تعلیل بر آیه پیش و دلیل برای دوست بودن خدا برای انسان است.

5 - نیاز مستمر موجودات هستی به هدایت خدا

الذی خلقنی فهو یهدین

تفریع «فهو یهدین» بر «الذی خلقنی»، بیانگر این نکته است که هر مخلوقی نیازمند هدایت است و چون خدا آن را خلق کرد، هدایتش هم خواهد کرد.

6 - تدبیر حیات بشر، به دست آفریدگار او است و نه بت های ناتوان.

هل یسمعونکم ... فإنّهم عدوٌّ لی ... الذی خلقنی فهو یهدین

«فاء» تفریعیه در «فهو یهدین» می رساند که تدبیر و هدایت، مترتب بر خلقت است و کار تدبیر از آفرینش جدا نیست تا این که خدا خالق باشد; ولی تدبیر امور انسان ها به دست موجودات دیگر.

7 - توجه انسان به عامل پدیدآورنده(خالق) و تنظیم کننده نظام حیات او (هادی)، نخستین گام عقلانی و فطری در جهت خداشناسی

الذی خلقنی فهو یهدین

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که حضرت ابراهیم(ع) در معرفی پروردگار جهانیان برای بت پرستان، نخست به خالقیت خدا و سپس به هدایت گری او در تنظیم نظام حیات بشری، اشاره کرده است.

ابراهیم(ع)

تبلیغ ابراهیم(ع) 2

انسان

خالق انسان 6; مدبّر انسان 6; هدایت انسان ها 1

بت پرستان

هدایت بت پرستان 2

بتها

نقش بتها 6

خدا

آثار خالقیت خدا 4; آثار هدایتگری خدا 4; خدا شناسی فطری 7; ربوبیت خدا 2; زمینه خدا شناسی 7; شؤون خالقیت خدا 1; شؤون ربوبیت خدا 1; نشانه های محبت خدا 4; هدایتگری خدا 2

ذکر

آثار ذکر خالقیت خدا 7; آثار ذکر هدایتهای خدا 7

معبودراستین

خالقیت معبودراستین 3; ملاک معبودراستین 3; هدایتگری معبودراستین 3

موجودات

نیازهای معنوی موجودات 5

نیازها

نیاز به هدایتهای خدا 5