تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 78 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَی عِلْمٍ عِندی أَوَلَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَکَ مِن قَبْلِهِ مِنَ القُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَکْثَرُ جَمْعًا وَلَا یُسْأَلُ عَن ذُنُوبهِمُ الْمُجْرِمُونَ
گفت: جز این نیست که این [ثروت] براساس علمی که نزد من است به من داده شده است. آیا [به آنچه داشت مغرور بود و] نمی دانست که خدا از نسل های پیش از او کسانی را هلاک کرده است که از او نیرومندتر و مال اندوزتر بودند؟ و مجرمان [هنگام هلاکت] از گناهانشان سؤال نمی شود.
1 - تأثیرناپذیری قارون در برابر اندرزهای قوم خویش
إذ قال له قومه لاتفرح ... و ابتغ فیما ءاتیک اللّه الدار الأخرة ... قال إنّما أُوتیته علی علم عندی
2 - اعتقاد قارون به نقش تعیین کننده دانش و ابتکار در دستیابی انسان به مال و ثروت و نه لطف و احسان خداوند
إذ قال له قومه ... أحسن کما أحسن اللّه إلیک ... قال إنّما أُوتیته علی علم عندی
3 - قارون، مدعی بهره مندی از دانش و خلاقیت ویژه برای تحصیل ثروت بود.
قال إنّما أُوتیته علی علم عندی
4 - مؤثر دانستن دانش و ابتکار فردی در فزونی ثروت، توجیه قارون برای ترک انفاق و احسان نکردن خود
إذ قال له قومه ... و أحسن ... قال إنّما أُوتیته علی علم عندی
از این که قارون در پاسخ به توصیه قومش به انفاق و احسان، گفت: این ثروت ها، ناشی از دانش و ابتکار من است; می توان استفاده کرد که او با این پاسخ، درصدد توجیه کار خود (ترک احسان) برآمده بود.
5 - قدرت طلبی و زراندوزی، دارای دیرینه ای بسیار طولانی در تاریخ بشر
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
6 - تاریخ بشر، شاهد عذاب و هلاکت جوامعی قدرتمندتر و زراندوزتر از قارون بوده است.
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
7 - تعلق اراده الهی بر نابودسازی جوامع قدرت طلب و زراندوز پیش از قارون، با خشم و قهر خود
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون...و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
8 - حاکمیت اراده خداوند بر تحولات تاریخ
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون
9 - قدرت طلبی و زراندوزی، از موجبات هلاکت و بدفرجامی
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک ... من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
10 - زورمداران و زراندوزان، دارای فرجامی شوم و ناخوشایند
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک ... من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
11 - سرانجام شوم زورمداران و زراندوزان تاریخ، درس عبرتی است برای دیگران.
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
12 - قارون، فرد قدرتمند و زورمدار جامعه خویش بود.
من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
13 - نکوهش قارون از سوی خدا، به خاطر درس نگرفتن از فرجام شوم زراندوزان پیش از خود
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون من هو أشدّ منه قوّة و أکثر جمعًا
14 - زراندوزان قارون صفت، عناصری مجرم و تبه کاراند.
قال إنّما أُوتیته علی علم عندی... و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
15 - ترک انفاق و احسان، جرمی هلاکت آفرین
أحسن ... قال إنّما أُوتیته علی علم عندی أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله ... و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که خداوند، قارون را به خاطر ترک احسان از مجرمان شمرده و او را تهدید به هلاکت کرد.
16 - مجرمان و تبه کاران، سزاوار کیفر مرگ در پیشگاه عدل الهی
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون...و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
17 - تبه کاری، عامل نابودی جوامع پیشین با عذاب قهر الهی
أوَلم یعلم أنّ اللّه قد أهلک من قبله من القرون...و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
18 - لزوم فرصت ندادن به تبه کاران و به کیفر رساندن بی درنگ آنان
و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
از مفاد این آیه به دست می آید که بازجویی و محاکمه، به خاطر اخذ اقرار از گناه کاران و اثبات جرم، صورت می گیرد و چون مجرمان گناهشان مشهود است، نیازی به بازجویی و پرسش نیست. از این رو بدون فوت وقت باید آنان را به کیفر رساند.
19 - کیفر دادن تبه کاران، بدون بازجویی، محاکمه و اخذ اقرار در بینش الهی جایز است.
و لایسئل عن ذنوبهم المجرمون
اقوام پیشین
آثار افساد اقوام پیشین 17; تاریخ اقوام پیشین 6، 17; عوامل هلاکت اقوام پیشین 17
انفاق
آثار ترک انفاق 15
بنی اسرائیل
بی تأثیری موعظه بنی اسرائیل 1; تاریخ بنی اسرائیل 1
تاریخ
منشأ تحولات تاریخ 8
ثروت
زمینه ثروت 2
ثروت اندوزان
افساد ثروت اندوزان 14; عبرت از فرجام ثروت اندوزان 11; فرجام شوم ثروت اندوزان 10، 11، 13; هلاکت ثروت اندوزان 6، 7
ثروت اندوزی
آثار ثروت اندوزی 9; تاریخ ثروت اندوزی 5
خدا
آثار اراده خدا 7; حاکمیت اراده خدا 8; سرزنشهای خدا 13
عبرت
عوامل عبرت 11
علم
آثار علم 2
فرجام
عوامل فرجام شوم 9
قارون
آثار علم قارون 3، 4; ادعای قارون 3; تأثیرناپذیری قارون 1; توجیه قارون 4; زمینه ترک انفاق قارون 4; سرزنش قارون 13; ظلم قارون 12; عبرت ناپذیری قارون 13; عقیده قارون 2; قدرت طلبی قارون 12; منشأ ثروت قارون 3، 4
قدرت طلبان
هلاکت قدرت طلبان 7
قدرت طلبی
آثار قدرت طلبی 9; تاریخ قدرت طلبی 5
قدرتمندان
عبرت از فرجام قدرتمندان 11; فرجام شوم قدرتمندان 10، 11; هلاکت قدرتمندان 6
مجرمان 14
اقرار مجرمان 14 19; تعجیل در هلاکت مجرمان 14 18; روش برخورد با مجرمان 14 18; کیفر مجرمان 14 16، 19; محاکمه مجرمان 1419; هلاکت مجرمان 14 16
مغضوبان خدا 7
مفسدان 14
هلاکت
زمینه هلاکت 15; عوامل هلاکت 9
تصاویر ضمیمه
