تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 71 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ بَلْ أَتَیْنَاهُم بذکْرِهِمْ فَهُمْ عَن ذکْرِهِم مُّعْرِضُونَ
و اگر حقّ از هوس هایشان پیروی می کرد، آسمان ها و زمین و هر که در آنها است تباه می شدند [نه! حق از هوس های آنان پیروی نمی کند] بلکه ما آنچه را که [وسیله] تذکّر و بیداری آنان است برایشان آورده ایم، ولی آنها از [وسیله ]تذکّر خویش رویگردانند.
1 - تنظیم نظام تشریع و تکوین بر اساس تمایلات و هوس های کافران، مایه تباهی نظام هستی
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السمـوت و الأرض و من فیهنّ
این آیه، ادامه آیه پیشین است. در آیه قبل بیان شد که مخالفت کافران و رفاهمندان با پیامبر(ص) و قرآن، از آن جهت نبود که آن دو برای آنها ناشناخته بود; بلکه از آن رو بود که پیام های قرآن ـ که آورنده آن پیامبر(ص) می باشد ـ سراسر حق است و حق در ذائقه آنها ناخوشانید بود. بنابراین آنها در صورتی پیامبر(ص) را می پذیرفتند که سخنانی مطابق هوس های آنها می آورد. در این آیه نیز می فرماید: اما هرگز حق نمی تواند تابع هوس های آنها شود; زیرا در آن صورت ـ با توجه به نامحدود و متناقض بودن خواسته ها ـ همه چیز از هم می پاشید; نه آسمان باقی می ماند، نه زمین و نه موجودات ساکن در آنها.
2 - لزوم پایداری حق و حق طلبان، در برابر هوس ها و تمایلات فساد انگیز کافران
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السمـوت و الأرض و من فیهنّ
3 - استواری نظام تکوین، مرهون راه نداشتن آرای هوسبازان در قوانین به حق آن
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السمـوت و الأرض و من فیهنّ
4 - سلامت جامعه بشری و مصون ماندن آن از فساد و تباهی، در گرو اجرای قوانین الهی و ایستادگی در برابر تمایلات حق ستیزان
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السمـوت و الأرض و من فیهنّ
5 - بنیان دین، نهاده شده بر شالوده حق و نه تمایلات هوس آلود کافران
و أکثرهم للحقّ کـرهون . و لو اتبع الحقّ أهواءهم
6 - رفاه زدگان کافر، متوقع انعطاف پذیری دین در برابر هوس ها و منافع ناحق آنان
و أکثرهم للحقّ کـرهون . و لو اتبع الحقّ أهواءهم
7 - تمایلات و هوس های نفسانی، در ضدیت با حق
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السمـوت و الأرض
8 - جهان آفرینش دارای آسمان های متعدد
لفسدت السمـوت و الأرض
9 - آسمان ها نیز، همچون زمین در بردارنده موجوداتی شعورمند*
لفسدت السمـوت و الأرض و من فیهنّ
کلمه «من» گرچه گاهی در غیر ذوی العقول به کار می رود; ولی غالباً در عقلا و موجودات شعورمند کاربرد دارد. برداشت فوق، بر پایه کاربرد دوم آن است.
10 - قرآن، کتابی یادآور و بیدارگر
بل أتینـهم بذکرهم فهم عن ذکرهم معرضون
11 - حق ناپذیری کافران، تنها مایه محرومیت آنان از رهنمودهای بیدار کننده قرآن
بل أتینـهم بذکرهم ... معرضون
12 - کافران حق ستیز، فاقد بینش و درک لازم نسبت به مصالح و منافع خویش
بل أتینـهم بذکرهم فهم عن ذکرهم معرضون
13 - سرزنش کافران، به خاطر روی گردانی آنان از قرآن
بل أتینـهم بذکرهم فهم عن ذکرهم معرضون
آسمان
تعدد آسمان 8; موجودات با شعور آسمان ها 9
آفرینش
عوامل نابودی آفرینش 1; منشأ نظم آفرینش 3; نظم آفرینش 1
ارزشها
ضد ارزشها 7
استقامت
استقامت در برابر حق ناپذیران 4; استقامت در برابر کافران 2
امنیت
منشأ امنیت اجتماعی 4
تکلیف
آثار عمل به تکلیف 4
جامعه
آسیب شناسی اجتماعی 4
حق
جهل حق ناپدیران 12
حق طلبان
مسؤولیت حق طلبان 2
دین
توقع انعطاف پذیری دین 6; حقانیت دین 5; مبانی دین 5
سلامت
منشأ سلامت اجتماعی 4
قرآن
تذکرات قرآن 10; سرزنش معرضان از قرآن 13; ظلم ستیزی قرآن 10; محرومان از هدایتهای قرآن 11; ویژگیهای قرآن 10
کافران
آثار تمایلات کافران 1; آثار حق ناپذیری کافران 11; جهل کافران 12; فلسفه سرزنش کافران 13; مبارزه با هواپرستی کافران 2; محرومیت کافران 11
مرفهان
توقعات بیجای مرفهان کافر 6
مصالح
جهل به مصالح 12
هواپرستان
آثار رد تمایلات هواپرستان 3
هواپرستی
هواپرستی و حق 7
تصاویر ضمیمه
