تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 34 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَیُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ مَّاذَا تَکْسبُ غَدًا وَمَا تَدْرِی نَفْسٌ بأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبیرٌ

همانا خدا است که علم قیامت تنها نزد او است و باران را نازل می کند و [حالات] آنچه را که در رَحِم ها است می داند و هیچ کس نمی داند فردا چه به دست می آورد و هیچ کس نمی داند در چه زمینی می میرد بی شک خدا دانا و آگاه است.

 

1 - آگاهی به زمان برپایی قیامت، در انحصار خداوند است.

 

إنّ اللّه عنده علم الساعة

 

2 - لازم است که انسان، برای حضور در صحنه قیامت، هماره آماده باشد.

 

إنّ اللّه عنده علم الساعة ... و ما تدری نفس بأیّ أرض تموت

نامعلوم گذاشته شدن زمان برپایی قیامت، احتمال دارد به خاطر این نکته باشد که انسان، هماره برای آن، باید آماده باشد.

 

3 - تنها خداوند، نازل کننده باران است.

 

إنّ اللّه ... و ینزّل الغیث

عطف جمله فعلیه «ینزّل...» بر جمله اسمیه «إنّ اللّه...» همان معنا و مفهوم جمله اسمیه را می رساند. در جمله سابق، علم به قیامت، در خداوند منحصر شده است، لذا «ینزّل...» هم دلالت بر انحصار نزول باران در خداوند می کند.

 

4 - تنها خداوند، از وضعیت جنین در رحم مادر، آگاهی همه جانبه دارد.

 

إنّ اللّه ... و یعلم ما فی الأرحام

 

5 - انسان ها، از آینده خود و حتی دستاوردهای فردای خویش، ناآگاه اند.

 

و ما تدری نفس ماذا تکسب غدًا

 

6 - علم بشر، محدود و غیر قابل مقایسه با علم مطلق خدا است.

 

إنّ اللّه عنده علم الساعة ... و ما تدری نفس ماذا تکسب غدًا

 

7 - انسان ها، از جایگاه و مکان مرگ خویش، بی اطلاع اند.

 

و ما تدری نفس بأیّ أرض تموت

 

8 - خداوند، علیم (بسیار دانا) و خبیر (بسیار آگاه و با خبر) است.

 

إنّ اللّه علیم خبیر

 

9 - آگاهی خدا به لحظه قیامت، و حقایق مربوط به جنین و آینده هر انسان، نمودی از علم گسترده وی است.

 

إنّ اللّه عنده علم الساعة ... إنّ اللّه علیم خبیر

 

10 - توجه به علم مطلق الهی، برانگیزاننده انسان به تهیه توشه ای مناسب برای قیامت است.

 

   و اخشوا یومًا لایجزی والد عن ولده ... إنّ اللّه عنده علم الساعة ... و ما تدری نفس بأیّ أرض تموت إنّ اللّه علیم خبیر

یادآوری علم مطلق خداوند به امور، پس از سفارش به ترس از قیامت، می تواند اشاره به این نکته داشته باشد که حال که خداوند، از همه چیزها آگاه است و طبعاً، براساس علم خود، حساب رسی خواهد کرد، پس انسان ها، باید برای قیامت خود ـ که در آن، کسی فریادرس دیگری نیست ـ توشه ای فراهم کنند.

 

11 - «قال الصادق(ع): هـذه الخمسة، أشیاء لم یطلّع علیها ملک مقرّب و لانبیّ مرسل و هی من صفات اللّه عزّوجلّ;(1)

 

امام صادق(ع) فرمود: این پنج چیز، چیزهایی است که هیچ فرشته مقرّبی و پیامبر مرسلی را بدان آگاهی نیست و این ها، از صفات (مختص) خداوند عزّوجلّ است».

 

آینده

 

جهل به آینده 5; علم به آینده 9

اسماوصفات

خبیر 8; علیم 8

انسان

جهل انسان ها 5، 7; محدودیت علم انسان ها 6

باران

منشأ بارش باران 3

توشه

موجبات تحصیل توشه اخروی 10

جنین

علم به جنین 4، 9

خدا

اختصاصات خدا 1، 4، 11; افعال خدا 3; علم خدا 1، 4، 6، 9، 11; هشدارهای خدا 2

ذکر

آثار ذکر علم خدا 10

قیامت

آمادگی برای قیامت 2; علم به قیامت 1، 9; وقت قیامت 1

مرگ

مکان مرگ 7

پی نوشت ها :

1 - تفسیر قمی، ج 2، ص 167; نورالثقلین، ج 4، ص 219، ح 109.