تفسیر آیات قرآن کریم – سوره لقمان – آیه 31 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْکَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بنِعْمَتِ اللَّهِ لِیُرِیَکُم مِّنْ آیَاتِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ

آیا ندیده ای کشتی ها با نعمت [کارسازی] خدا در دریا روان می شوند تا [خدا] برخی از نشانه های [قدرت] خود را به شما بنمایاند؟ همانا در این امر برای هر صبرپیشه شکرگزاری نشانه هایی [از قدرت خدا] وجود دارد.

 

1 - حرکت کشتی ها بر پهنه دریا، در پرتوِ مواهب الهی، شایسته تأمل و درس آموزی است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه

 

2 - پیامبر(ص)، پیش گام فهمِ معارف عمیق عالم است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری

خطاب «ألم تر» اگرچه به پیامبر(ص) است، اما به قرینه «لیریکم» حکم اختصاص به آن حضرت ندارد. مخاطب قرار دادن او، می تواند به خاطر یادآوری نکته یاد شده باشد.

 

3 - خداوند، فراهم آورنده اسباب و وسایل حرکت کشتی ها در دریا است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه

«با» در «بنعمت» می تواند برای مصاحبه و یا برای تعدیه و یا برای سبب باشد. برداشت بالا، بر اساس احتمال سوم است. لازم به ذکر است که «بنعمت اللّه» براساس یاد شده، احسانِ خداوند در تهیه اسباب حرکت کشتی ها است.

 

4 - آمادگی شرایط طبیعی و خصوصیات اجسام، برای ساختن کشتی و حرکت بر آب، از نشانه های خدا است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه لیریکم من ءایـته

 

5 - کشتیرانی، دارای اهمیتی اساسی در حمل و نقل نیازمندی های بشر و مواهب الهی به نقاط مختلف است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه لیریکم من ءایـته

بنابراین که «با» در «بنعمت» برای تعدی و یا مصاحبة باشد، نکته بالا به دست می آید.

 

6 - فلسفه فراهم آوردن امکانات حرکت کشتی در آب، ارائه برخی از آیات خدا به بندگان است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه لیریکم من ءایـته

 

7 - استفاده از عالم طبیعت و رخدادهای در پیش روی انسان ها، جهت رهنمونی آنان به خداشناسی، از شیوه های هدایتی قرآن است.

 

ألم تر أنّ الفلک تجری فی البحر بنعمت اللّه لیریکم من ءایـته

 

8 - استفاده از آیات الهی، در سایه بردبار بودن بر دشواری های راه بهره وری از آنها است.

 

لیریکم من ءایـته إنّ فی ذلک لأیـت لکلّ صبّار شکور

تعلیل ذیل آیه، احتمال دارد به این معنا باشد که استفاده از آیات الهی، دارای رنج و سختی است و تنها کسانی به خوبی می توانند از آن آیات بهره ببرند که آن سختی ها را بر خود هموار سازند.

 

9 - تحمل کنندگان سختی های دریا و دارندگان روحیه شکر، بهره مند از نشانه های خدا از آن

 

لیریکم من ءایـته إنّ فی ذلک لأیـت لکلّ صبّار شکور

احتمال دارد «صبّار» به قرینه آیه بعد، مربوط به صبر پیشه کردن در امواج و دلهره های دریا باشد.

 

10 - برخورداری از روحیه شکر، زمینه بهره وری از آیات الهی است.

 

إنّ فی ذلک لأیـت لکلّ صبّار شکور

 

11 - روحیه بردباری و سپاسگزاری دائم از خدا، روحیه ای ارزش مند و ستودنی است.

 

إنّ فی ذلک لأیـت لکلّ صبّار شکور

آفرینش

فهم معارف آفرینش 2

آیات خدا

آیات آفاقی 4، 7; ارائه آیات خدا 6; بهره مندان از آیات خدا 9; زمینه استفاده از آیات خدا 8، 10

حمل و نقل

وسایل حمل و نقل 5

خدا

افعال خدا 3; دلایل خدا شناسی 7; عطایای خدا 5; نعمتهای خدا 1

دریا

تحمل سختیهای دریا 9

شکر

آثار شکر 9، 10; ارزش شکر 11

صبر

آثار صبر 8; ارزش صبر 11

کشتیرانی

اهمیت کشتیرانی 5

کشتی

حرکت کشتی ها 4، 6; عبرت از حرکت کشتی ها 1; منشأ حرکت کشتی ها 3; مواد کشتی سازی 4

محمد(ص)

پیشگامی محمد(ص) 2

هدایت

ارائه نمونه عینی در هدایت 7; روش هدایت 7