تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 38 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا أَیُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَی الطِّینِ فَاجْعَل لِّی صَرْحًا لَّعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَی إِلَهِ مُوسَی وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکَاذبینَ

و فرعون گفت: ای بزرگان! من هیچ معبودی برای شما غیر از خودم ندارم، پس ای هامان! برای من بر گِل آتش بیفروز [و آجر تهیّه کن] و برایم بنیانی بلند بساز شاید از معبود موسی اطلاع یابم و همانا من او را از دروغگویان می پندارم.

 

1 - گفت وگوی فرعون با سران و اشراف مصر، درباره دعوت موسی از آنان مبنی بر پذیرش خدای یگانه

 

و قال فرعون یأیّها الملأما علمت لکم من إلـه غیری

«ملأ» به شخصیت های برجسته و بزرگان قوم گفته می شود.

 

2 - فرعون، درباره خدای مورد ادعای موسی اظهار تردید کرد.

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

3 - فرعون، مدعی مقام خدایی برای خود

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

4 - فرعون، مورد پرستش مردم مصر

 

و قال فرعون ... ما علمت لکم من إلـه غیری

 

5 - مأموریت یافتن هامان از سوی فرعون، به تهیه آجر و ساختن برجی بلند جهت تحقیق وی درباره خدای موسی

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

«صرح» به هر بنای بلند و برافراشته گفته می شود.

 

6 - وجود کوره های آجرپزی در مصر عهد فرعون

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین

 

7 - مصریان عهد فرعون، قادر بر ساختن برج های بلند آجری بودند.

 

فأوقد لی یـهـمـن علی الطین فاجعل لی صرحًا

 

8 - متهم شدن موسی(ع) به دروغ گویی از سوی فرعون، به خاطر مردود دانستن الوهیت وی و فراخواندن همگان به پرستش خدای یگانه

 

و إنّی لأظنّه من الکـذبین

 

9 - ضرورت قابل رؤیت بودن خدا در پندار فرعون

 

فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

 

10 - اقدام فریبکارانه فرعون، برای مقابله با روشنگری های موسی(ع)

 

فاجعل لی صرحًا لعلّی أطّلع إلی إلـه موسی

دستور ساختن برج برای تحقیق درباره خدای یگانه ـ که موسی همگان را به پرستش او فراخوانده بود ـ می تواند بدان منظور باشد که افکار عمومی را از توجه به تبلیغات موسی منحرف سازد. برداشت یاد شده براساس این احتمال است.

 

11 - «قال رسول اللّه(ص): کلمتان قالهما فرعون «ما علمت لکم من إلـه غیری» و قوله «أنا ربّکم الأعلی» قال کان بینهما أربعون عاماً;(1)

 

از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: فرعون دو جمله گفت: یکی «ما علمت لکم من إلـه غیری» و دیگری «أنا ربّکم الأعلی» و بین گفتن این دو جمله چهل سال فاصله بود».

آجرپزی

تاریخ آجرپزی 6

ادعا

ادعا ی الوهیت 3، 11

توحید

دعوت به توحید 1، 2

خدا

رؤیت خدا 9; نفی الوهیت خدا 11

روایت 11

فرعون

ادعاهای فرعون 3، 11; اضلال فرعون 10; بینش فرعون 9; تهمتهای فرعون 8; حس گرایی فرعون 9; دعوت از فرعون 1; رد الوهیت فرعون 8; روش برخورد فرعون 2، 8، 10; روش خداشناسی فرعون 5; شبهه افکنی فرعون 2; گفتگوی فرعون با اشراف فرعون 1; معبودیت فرعون 4

فرعونیان

دعوت از فرعونیان 1

مردم

شرک مردم در دوران فرعون 4

مصرباستان

آجرپزی در مصرباستان 6; برج سازی در مصرباستان 7; تاریخ مصرباستان 7; تمدن مصرباستان 7

مصریان باستان

معبود مصریان باستان 4

موسی(ع)

تهمت دروغگویی به موسی(ع) 8; دعوتهای موسی(ع) 1، 2; روش برخورد با موسی(ع) 10; قصه موسی(ع) 2، 8، 10; هدایتگری موسی(ع) 10

هامان

برج سازی هامان 5; مسؤولیت هامان 5; مصالح برج هامان 5

پی نوشت ها :

1. الدرالمنثور، ج 6، ص 415.