تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فرقان– آیه58 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَتَوَکَّلْ عَلَی الْحَیِّ الَّذی لَا یَمُوتُ وَسَبِّحْ بحَمْدهِ وَکَفَی بهِ بذُنُوب عِبَادهِ خَبیرًا

بگو: در برابر این [رسالت] مزدی از شما نمی خواهم، ولی هر که بخواهد [می تواند با راهنمایی من ]راهی به سوی پروردگارش بگیرد.

 

1 ـ پیامبر(ص)، موظف به اعلام کردن نداشتن هیچ چشمداشت و درخواست مزدی از مردم، در قبال انجام رسالت خویش

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

 

2 ـ تأثیر مثبت اعلام کردن نداشتن هیچ چشمداشت و درخواست مزدی، در هدایت و تربیت مردم

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر

از فرمان خداوند به پیامبر(ص)، برای اعلام کردن نداشتن چشم داشتی در انجام رسالت خود ـ پس از بیان هدف اصلی و روش تبلیغی آن در آیه قبل ـ می توان برداشت فوق را به دست آورد.

 

3 ـ ایمان و راهیابی مردم به خدا، تنها اجر و مزد پیامبر(ص) در انجام رسالت خویش

 

ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

برداشت فوق، مبتنی بر این است که استثنا در «إلاّ من شاء...» متصل باشد و مضافی نیز محذوف و در تقدیر باشد; یعنی، «إلاّ من شاء أن یتخذ إلی ربّه سبیلاً بالإیمان و الطاعة و...».

 

4 ـ دلسوزی بسیار پیامبر(ص) نسبت به کافران و مشرکان و اهتمام آن حضرت برای هدایت و تربیت آنان

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

قرار گرفتن هدایت مردم به عنوان اجر پیامبر(ص) ـ در حالی که هدایت شدن مردم از سنخ اجر نیست، علاوه بر این که مستثنی باید از سنخ مستثنی منه باشد ـ می تواند گویای دو نکته باشد: 1ـ دلسوزی و اهتمام بسیار پیامبر(ص) نسبت به هدایت مردم. 2- خلوص و نداشتن هیچ چشمداشت مادی در رسالت خود. در حقیقت چنین جمله ای، مانند سخن آن پدری است که برای حفظ جان فرزندش، تلاش بسیار دارد و به فرزندش می گوید: «من در قبال تلاشم، هیچ مزدی از تو نمی خواهم».

 

5 ـ خلوص و نداشتن هیچ چشم داشتی در انجام رسالت، از ویژگی های پیامبراسلام(ص)

 

ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

 

6 ـ تأثیر بهینه تبلیغات دینی و بشارت و اخطار به مردمان، در گرو خلوص و اظهار بی نیازی و درخواست نکردن مزد از مردم

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

 

7 ـ هدایت و راه یابی انسان به خدا، تنها هدف و آرمان پیامبر(ص) در انجام رسالتش

 

قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

قرار گرفتن هدایت مردمان به عنوان تنها مزد پیامبر(ص)، در حالی که رسالت آن حضرت همراه تلاش بسیار و تحمل مشکلات فراوان بوده است، می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.

 

8 ـ ربوبیت خداوند، مقتضی حرکت انسان به سوی او و برگزیدن راه الهی (دین)

 

إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

 

9 ـ انسان در انتخاب دین، آزاد و مختار است.

 

إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

 

10 ـ پیامبر(ص)، تنها مأمور فراخواندن مردم به راه خدا و دین الهی بود و نه مجبور ساختن آنان به پذیرش آن.

 

و ما أرسلنـک إلاّ مبشّرًا و نذیرًا ... إلاّ من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً

از این که خداوند در آیه قبل رسالت پیامبر(ص) را، منحصر به انذار و بشارت دانست و در آیه مورد بحث، انسان را در انتخاب راه الهی آزاد گذاشت، می توان استفاده کرد که پیامبر(ص) حق نداشت مردم را به پذیرش دین مجبور کند.

اخلاص

آثار اخلاص 6

انسان

اختیار انسان 9; اهمیت هدایت انسان ها 3

ایمان

اهمیت ایمان به خدا 3

بازگشت به خدا

زمینه بازگشت به خدا 8

تبلیغ

آثار تبلیغ مجانی 6; آسیب شناسی تبلیغ 6; اخلاص در تبلیغ 6; اعلام تبلیغ مجانی 2; عوامل تأثیر تبلیغ 6

تربیت

عوامل مؤثر در تربیت 2

خدا

آثار ربوبیت خدا 8; دعوت به خدا 10

دین

آزادی دینی 9، 10; دعوت به دین 10; نفی اکراه در دین 10

دینداری

عوامل دینداری 8

محمد(ص)

اخلاص محمد(ص) 5; اهداف محمد(ص) 7; تبلیغ مجانی محمد(ص) 1، 5; دلسوزی محمد(ص) 4; محدوده مسؤولیت محمد(ص) 10; محمد(ص) و کافران 4; محمد(ص) و مشرکان 4; مزد رسالت محمد(ص) 1، 3;مسؤولیت محمد(ص) 1; ویژگیهای محمد(ص) 5; هدایتگری محمد(ص) 7

هدایت

عوامل مؤثر در هدایت 2