تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فاطر – آیه 40 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ أَرَأَیْتُمْ شُرَکَاءکُمُ الَّذینَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَرُونِی مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شرْکٌ فِی السَّمَاوَاتِ أَمْ آتَیْنَاهُمْ کِتَابًا فَهُمْ عَلَی بَیِّنَةٍ مِّنْهُ بَلْ إِن یَعِدُ الظَّالِمُونَ بَعْضُهُم بَعْضًا إِلَّا غُرُورًا

بگو: از شریکانتان که به جای خدا می خوانید خبر دهید به من، بنمایانید که چه بخشی از زمین را خلق کرده اند؟ یا آیا در کار آسمان ها شرکتی دارند؟ یا آیا به آنان کتابی داده ایم که از آن [بر ادّعای خود ]دلیلی دارند؟ نه، بلکه ظالمان بعضیشان برخی دیگر را [در مورد شفاعت بت ها] وعده نمی دهند جز از روی فریب.

 

1 - پیامبر(ص)، مأمور محاجه و گفتوگو با مشرکان، درباره عقاید و معبودهایشان

 

قل أرءیتم شرکاءکم الذین تدعون من دون اللّه أرونی ماذا خلقوا

 

2 - پیامبر(ص)، در بحث و گفت وگو با مشرکان، از آنان خواستار ارائه دلیل عقلی و نقلی روشن بر اثبات درستی عقاید خویش

 

قل أرءیتم شرکاءکم الذین تدعون من دون اللّه أرونی ماذا خلقوا من الأرض ... أم ءاتینهم کتـبًا علی بیّنت منه

«أرءیتم» به معنای «أخبرونی» (به من خبر دهید) است و «ماذا» اسم استفهام می باشد و این سؤال عقلی درباره نقش معبودها در جهان است «أم» نیز برای استفهام بوده و در آن از مشرکان خواسته شده که نوشته ای از سوی خداوند ـ که حاکی از حقانیت عقاید آنان باشد ـ ارائه دهند.

 

3 - خداوند، در آفرینش جهان (آسمان ها، زمین و...) و تدبیر امور آن، بی شریک است.

 

قل أرءیتم شرکاءکم الذین تدعون من دون اللّه أرونی ماذا خلقوا من الأرض أم لهم شرک فی السمـوت

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که امر «أرونی» تعجیزی است و مفاد آن چنین می باشد: شما مشرکان از آوردن نمونه ای از دخالت معبودهایتان در آفرینش ناتوانید. بنابراین خداوند در آفرینش و تدبیر جهان بی شریک می باشد.

 

4 - عقیده به شریک بودن غیر خدا با او در خلق و تدبیر عالم، شرک است.

 

قل أرءیتم شرکاءکم الذین تدعون من دون اللّه أرونی ماذا خلقوا من الأرض أم لهم شرک فی السمـوت

 

5 - مذاهب شرک، فاقد برهان عقلی بر اثبات درستی خویش

 

قل أرءیتم شرکاءکم الذین تدعون من دون اللّه أرونی ماذا خلقوا من الأرض أم لهم شرک فی السمـوت

 

6 - مذاهب شرک، فاقد کتاب آسمانی و دلیل نقلی معتبر از ناحیه خداوند بر اثبات درستی خویش

 

قل أرءیتم ... أم ءاتینهم کتـبًا فهم علی بیّنت منه

 

7 - لزوم استوار ساختن اصول عقاید دینی، بر برهان عقلی و دلیل نقلی روشن و گویا

 

أرءیتم ... أرونی ماذا خلقوا من الأرض ...أم ءاتینهم کتـبًا فهم علی بیّنت منه

 

8 - جهان، دارای آسمان های متعدد

 

السمـوت

 

9 - وعده های مشرکان به یک دیگر، براساس فریب و مکر است.

 

بل إن یعد الظـلمون بعضهم بعضًا إلاّ غرورًا

 

10 - شرک، متکی بر تبلیغات فریبکارانه است.

 

بل إن یعد الظـلمون بعضهم بعضًا إلاّ غرورًا

 

11 - شرک، ظلم است و مشرکان، ظالم اند.

 

بل إن یعد الظـلمون بعضهم بعضًا إلاّ غرورًا

آسمان

تعدد آسمان ها 8

اسلام

تاریخ صدر اسلام 2

توحید

توحید افعالی 3; توحید ربوبی 3

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 3

خدا

خدا و شریک 3

شرک

بی منطقی شرک 5، 6; حقیقت شرک 10; ظلم شرک 11; موارد شرک 4

ظالمان 11

عقیده

اهمیت برهان در عقیده 7; عقیده به خالقیت غیرخدا 4; عقیده به ربوبیت غیرخدا 4

کتب آسمانی

فاقدان کتب آسمانی 6

محمد(ص)

احتجاج محمد(ص) 1; خواسته های محمد(ص) 2; رسالت محمد(ص) 1; روش احتجاج محمد(ص) 2

مشرکان

احتجاج با مشرکان 1; درخواست برهان از مشرکان 2; ظلم مشرکان 11; عقیده مشرکان 1; مکر مشرکان 9، 10; ویژگیهای وعده های مشرکان 9