تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عنکبوت – آیه 40 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَکُلًّا أَخَذْنَا بذَنبهِ فَمِنْهُم مَّنْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُم مَّنْ أَخَذَتْهُ الصَّیْحَةُ وَمِنْهُم مَّنْ خَسَفْنَا بهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُم مَّنْ أَغْرَقْنَا وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَلَکِن کَانُوا أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ
پس همه را به گناهشان گرفتیم بدین شرح که بر برخی از آنان (قوم عاد) باد شدید و ریگ افشان فرستادیم و بعضی (قوم ثمود) را صیحه فرا گرفت و برخی (قارون) را به زمین فروبردیم و بعضی (فرعون و هامان) را غرق کردیم و چنان نبود که خدا به آنان ستم کند ولی آنان بودند که به خودشان ستم می کردند.
1 - هر یک از فرعون و هامان و قارون مناسب گناهشان کیفر شدند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه
2 - قوم عاد و ثمود، مناسب گناهشان، کیفر و عذاب شدند.
و عادًا و ثمودًا ... و قـرون ... فکلاًّ أخذنا بذنبه
3 - درهم کوبیده شدن قارون و فرعون و هامان و اقوام عاد و ثمود، به اراده و عذاب الهی بود.
فکلاًّ أخذنا بذنبه
4 - آلودگی به گناه، در پی دارنده عذاب و هلاکت است.
فکلاًّ أخذنا بذنبه
5 - خود انسان ها در سرنوشت شان، نقش تعیین کننده دارند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه
6 - عذاب برخی از اقوام مکذِّب انبیا (قوم عاد) با طوفان شن بود.
فمنهم من أرسلنا علیه حاصبًا
«حاصب» به «باد شدیدی که حامل شن و ماسه است» گفته می شود. گفتنی است که عذاب های یاد شده در آیه، براساس لفّ و نشر مرتب، مطابق با اقوام و اشخاص یاد شده در آیات پیش است.
7 - برخی از اقوام مکذِّب انبیا (قوم ثمود) با صیحه و صدایی مهیب و وحشت ناک، عذاب و نابود شدند.
و عادًا و ثمودًا ... فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من أخذته الصیحة
8 - برخی از مکذِّبان انبیا (قارون)، در کام زمین فرو رفتند و نابود گردیدند.
و قـرون ... فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من خسفنا به الأرض
9 - برخی از مکذِّبان انبیا (فرعون و هامان)، گرفتار امواج دریا شدند و غرق شدند.
و فرعون و هـمـن ... فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من أغرقنا
10 - رخدادهای ناگوار طبیعی، مانند طوفان شن و صداهای مهیب و فرورفتن در کام زمین و امواج دریا، ممکن است عذاب الهی باشند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه فمنهم من أرسلنا علیه حاصبًا و منهم من أخذته الصیحة و منهم من خسفنا به الأرض و منهم من أغرقنا
11 - نابود کردن قوم عاد و ثمود با طوفان و صدای مهیب و نیز هلاکت قارون و فرعون و هامان با فرورفتن در کام زمین و امواج دریا، نشانه پیشی داشتن قضای الهی بر هر قدرتی است.
و قـرون و فرعون و هـمـن ... و ما کانوا سـبقین . فکلاًّ أخذنا بذنبه فمنهم
12 - گاهی عوامل ویران گر طبیعی، فرجام انسان ها را رقم می زنند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه فمنهم من أرسلنا علیه حاصبًا و منهم من أخذته الصیحة و منهم من خسفنا به الأرض و منهم من أغرقنا
13 - عوامل طبیعی، مجاری تحقّق اراده خداوندند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه فمنهم من أرسلنا علیه حاصبًا و منهم من أخذته الصیحة و منهم من خسفنا به الأرض و منهم من أغرقنا
14 - هلاکت قوم عاد و ثمود و قارون و هامان و فرعون با عذاب های الهی، نتیجه ظلمی بود که خود، در حق خود، روا داشتند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و ما کان اللّه لیظلمهم ولـکن کانوا أنفسهم یظلمون
15 - آنچه خداوند با اقوام عاد و ثمود و نیز با قارون و فرعون و هامان کرد،ظلم خدا به آنان نبود.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و ما کان اللّه لیظلمهم
16 - آلوده شدن به گناه، ستم به خویش است.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... ولـکن کانوا أنفسهم یظلمون
17 - سلب حیات انسان ها، بدون دلیل و حجت، عمل ظالمانه ای است.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و ما کان اللّه لیظلمهم و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون
18 - اقوام عاد و ثمود و نیز قارون و فرعون و هامان، مردمانی گناه پیشه بودند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... و ما کان اللّه لیظلمهم و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون
19 - اقوام عاد و ثمود و نیز قارون و فرعون و هامان، با آلودگی مداومِ به گناه، همواره به خود، ستم روا داشتند.
فکلاًّ أخذنا بذنبه ... ولـکن کانوا أنفسهم یظلمون
20 - ظلم به بندگان، جزء سنّت های خداوند نیست.
و ما کان اللّه لیظلمهم
انبیا
عذاب مکذبان انبیا 6، 7، 8، 9
انسان
ظلم به انسان ها 20; فرجام انسان 12; نقش انسان 5
بلایای طبیعی
نقش بلایای طبیعی 12
حیات
ظلم سلب حیات 17
خدا
آثار اراده خدا 3; خدا و ظلم 15; سنتهای خدا 20; عذابهای خدا 3، 10، 14; قضای خدا 11; مجاری اراده خدا 13
خود
ظلم به خود 14، 16، 19
زمین
فروروی در زمین 8، 10، 11
سرنوشت
عوامل مؤثر در سرنوشت 5
صیحه آسمانی
نقش صیحه آسمانی 10
طوفان
نقش طوفان شن 10
عذاب
ابزار عذاب 6، 7; عذاب با صیحه آسمانی 7، 10، 11; عذاب با طوفان شن 6، 10، 11; عذاب با غرق 9، 10، 11; موجبات عذاب 4
عوامل طبیعی
نقش عوامل طبیعی 12، 13
فرعون
ظلم فرعون 14، 19; عذاب فرعون 3، 9; غرق فرعون 9; کیفر فرعون 1; گناه فرعون 1، 18، 19; هلاکت فرعون 11، 14، 15
قارون
ظلم قارون 14، 19; عذاب قارون 3، 8; کیفر قارون 1; گناه قارون 1، 18، 19; هلاکت قارون 11، 14، 15
قوم ثمود
تاریخ قوم ثمود 7; ظلم قوم ثمود 19; عذاب قوم ثمود 2، 3، 7; گناه قوم ثمود 2، 18، 19; هلاکت قوم ثمود 11، 14، 15
قوم عاد
تاریخ قوم عاد 6; ظلم قوم عاد 19; عذاب قوم عاد 2، 3، 6; گناه قوم عاد 2، 18، 19; هلاکت قوم عاد 11، 14، 15
کیفر
تناسب کیفر با گناه 1، 2
گناه
آثار گناه 4، 16
گناهکاران 18
نظام کیفری 1، 2
هامان
ظلم هامان 14، 19; عذاب هامان 3، 9; غرق هامان 9; کیفر هامان 1; گناه هامان 1، 18، 19; هلاکت هامان 11، 14، 15
تصاویر ضمیمه
